5-мавзу: Радиоактивлик. Радиоактивлик ходисасини моҳияти. Радиоактив емирилишнинг асосий қонунлари. Кетма-кет парчаланиш. Альфа емирилиш. Бета емирилиш. Радиоактив қатори ва трансуран элементлар. Ядроларнинг гамма нурланиши

5-мавзу:
Радиоактивлик. Радиоактивлик ходисасини моҳияти. Радиоактив емирилишнинг асосий қонунлари. Кетма-кет парчаланиш. Альфа емирилиш. Бета емирилиш. Радиоактив қатори ва трансуран элементлар. Ядроларнинг гамма нурланиши. Гамма –ўтишлар тавсифи. Танлаш қоидалар. Гамма квант-ларнинг резонанс сочилиши. Мессбауэр эффекти.
Радиоактивлик. Радиоактивлик ҳодисаси бу ўз–ўзидан ядронинг бир ёки бир неча зарралар чиқариш билан емирилишига айтилади. Бундай ядроларга радиоактив ядролар деб айтилади. Радиоактивлик емирилишга учрамайдиган ядролар стабил ядролар деб айтилади. Радиоактивлик емириладиган ядролар атом тартиби ва масса сони ни ўзгартиради.
Радиоактивлик ҳодисасини 1896–йилда А. Беккерел кашф қилган.
Радиоактивлик ҳодисаси бу статик жараён. Бир хил ядролар турли хил даврларда емирилади. Ядронинг ўртача яшаш даври емирилишнинг физик характеристикаси бўлади. Радиоактив ядролар қуйидагича ҳосил қилиниши мумкин: стабил ядролар заррачалар билан бомбардимон қилиш йўли билан ҳосил қилиниши мумкин, Радиоактивлик ядроларнинг ўртача яшаш вақти 10^-9 – 10²² йил бўлиши мумкин.
Масалан: ядроси 1010 йил яшайди, яни 1017 секунд вақтда нуклонлар ядрода ўзларининг орбитаси бўйича 1038 марта айланиши мумкин, ва ядрода ҳеч қандай ҳодиса бўлмаслиги мумкин. 1038 +1 айланишлардан кейин ядро  заррачасини нурланиши мумкин.
Табиатда ядроларнинг қуйидаги радиоактивлик типлари бўлиши мумкин: Протон-ли емирилиш, икки протонли емирилишва позитронли емирилиш бўлиши мумкин. Оғир ядроларда  - емирилишлар кўп учрайди.  боғланиш энергияси 28 МэВ.
Ядрони спонтан бўлиниши ҳам учрайди, яъни ядро икки бўлакларга бўлинади. Бундай жараён 1940–йил академик Г.Н.Флеров ва шогирдлари томонидан аниқланган. Бундай ҳодисалардан кейин янги протонлар ( ва ) ҳосил бўлади. Ядро бўлинганда фақат унинг таркибига кирган заррачалар ажралмасдан бошқа янги заррачалар нурланиши мумкин, бундай ҳодиса натижасида  ва  емиришлар юзага келади.
Нейтроннинг протонга айланишида ёки тескари жараёнида  емирилиш юзага келади.
 емирилишларда ядро электромагнит нурлайди, уларнинг яшаш вақти минут, соат ва кўпроқ бўлиши мумкин.
Хулоса қилиш мумкинки радиоактивлик тўрт типли бўлиши мумкин:  - емирилиш,  - емирилиш,  - емирилиш ва спонтан бўлиниш.