Бета-емирилишларда энергия муносабатлари (қўлёзма)
1.Юқорида баён қилинганидек, β-- емирилишда ядро заряди биттага ошади. Шунинг учун дастлабки ядро массаси М(А,Z) ҳосила ядро М(А,Z+1) ва електрон массаси ме дан катта бўлиши керак
М(А, Z) > М(А, Z+1)+ ме
Одатда ядро массаси емас, атом массаси ишлатилади. Шунинг учун тэнгламанинг ҳар иккала томонига Zме массани қўшсак атом массаси ҳосил бўлади
Мат(А,Z) > Мат(А, Z+1)
β--емирилишэнергияси електронлар боғланишэнергияларини ҳисобга олмаганда дастлабки ва ҳосила атомлар массалари айирмасига тэнг бўлади
Еβ = [Мат(А, Z) - Мат(А, Z+1)]с2 (5.1)
2. β+-емирилишда ядро заряди биттага камаяди. Шунга кўра
М(А, Z + 1) > М(А, Z)+ ме
Атом массалари билан ифодалашучун (Z+1) ме қўшсак
Мат(А, Z+1) > Мат(А, Z)+2 ме
β+-емирилишэнергияси
Еβ+ = [Мат(А, Z+1) - Мат(А, Z)-2ме]с2 (5.2)
Ҳосила ядро атомида битта електрон кам еди ва яна битта електрон емирилиши лозим, шунинг учун дастлабки ядро ҳосила ядродан энг камида 2 ме =1,02 МеВ энергия ортиқ бўлиши шарт.
3. Електрон қамраб олинганда қобиқ електронни ядро томонидан қамраб олади, бу билан ядро заряди биттага камаяди
е- + М(А, Z + 1) > М(А, Z)
Атом массалари билан ифодалашучун zме қўшсак
Мат(А, Z+1) > Мат(А,Z)
Електрон қамраш энергияси
Ее = [Мат(А, Z+1) - Мат(А, Z)]с2 (5.3)
(5.2) ва (5.3) энергетик шартлардан емирилишэнергияси 1,02 МеВ дан катта бўлганда β+ ва еқ ҳодисалари бир вақтда рўй беришлиги кўриниб турибди. Емирилиш энергияси 1,02 МеВ дан кичик бўлганда фақат електрон қамрашбўлади, агар 1,02 МеВ дан қанчалик юқори бўлса, β+ емирилишжараёни електрон-қамрашжараёни билан шунчалик кучли рақобат қилади. Бу жараёнларнинг еҳтимоллиги нинг нисбати ядронинг зарядига ҳам боғлиқ. еқ/β+ нисбат бериlgан емирилишэнергиясида Z нинг ортиши билан ортиб боради. Энгил ва ўрта ядроларда β+ -емирилишеҳтимолияти катта, чунки қобиқ електронларининг ядрога тушишеҳтимолияти кичик, ядро заряди ўсиши билан қобиқ яқинлашади бирор қобиқ електронларнинг ядрога тушишеҳтимолияти -ядро ҳажмининг атом електронлар қобиқлари ҳажми нисбатига тэнг
бу ерда Р-ядро радиуси Р=10-12-10-13 см, р0-атом қобиқ радиуси р0=10-8-10-10 см.
Бундан кўриниб турибдики, оғир ядроларда Р ўсиб бораверади, електрон қобиқ радиуси р0 кичиклашаверади, бу эса електрон қамрашеҳтимолиятини кескин оширади.
Do'stlaringiz bilan baham: |