5-мавзу. Тармоқлар ва уларнинг иқтисодий тавсифлари ва кўрсаткичлари

Бухгалтерия хисобининг тарихига назар ташлайдиган бўлсак, қуйидаги фикрларга келиш мумкин:
1) бухгалтерия хисоби янги эмас, биринчи хисоб ёзувлари 4000 йил олдин амалга оширилган;
2) олдинги бухгалтерия хисоби инвесторлар учун эмас, балки бошқариш мақсадида юритилган;
3) бухгалтерия хисобининг пайдо бўлиши ва ривожланиши аниқ бир мамлакат ёки миллат доирасида эмас, балки Африка, Ҳиндистон, Эрон, Ироқда ва яна бошқа бир давлатда ўзвий боғланган ҳолда такомиллашиб келган;
4) бухгалтерия хисоби техник тарзда ривожланди.
Ҳар бир хўжалик юритувчи субъект ўз фаолиятининг фойдалилик даражасини доимо таҳлил қилишга ва амалга оширилаётган жараёнларнинг хисобини тўғри ташкил қилишлари зарур. Бу шароитда, бухгалтерия хисоби ва таҳлилнинг аҳамияти катта бўлиб, улардан янада унумли фойдаланиш зарурияти ортиб боради. Чунки, айнан шу соҳалар иқтисодиёт субъектларининг айтиб утилган талабларнинг бажарилишида муҳим уринни эгаллайди.
Менежерлар назоратидаги ресурс маблағлар хисоби ҳақидаги маълумотни даврий тарзда беришларини талаб қилади. Бухгалтерия томонидан ҳисоблаб чиқарилган натижалар бизнеснинг иқтисодий ресурсини хисобот давомида юқорига кутарилган ёки тугаганини кўрсатади.
Бухгалтерия хисобининг вазифалари
- иқтисодиёт тармоқлари корхона ва ташкилотларда содир бўлаётган хўжалик жараёнларини кузатиб бориш;
- кузатиш орқали олинган маълумотларни миқдорий кўрсатмаларда ифодалаш;
- корхона, муассаса хўжалик фаолиятларини кузатиш натижаларини махсус ҳужжатларда қайт этиш;
- махсус ҳужжатларда акс эттирилган маълумотларни умумлаштириш ва гуруҳлаштириш, хўжалик жараёнлари устидан назорат ўрнатиш ва уларга таъсир этиш.
Иқтисодиётимиздаги хисоб турлари асосан куйидаги функцияларни бажаради:
- иқтисодиёт тармоқлари корхона ва ташкилотларда содир бўлаётган хўжалик жараёнларини кўзатиб бориш;
- кўзатиш орқали олинган маълумотларни миқдорий курсатмаларда ифодалаш;
- корхона, ташкилот, муассаса хўжалик фаолиятларини кўзатиш натижаларини махсус хужжатларда қайд этиш;
- махсус хужжатларда акс эттирилган маълумотларни умумлаштириш ва гурухлаштириш, хўжалик жараёнлари устидан назорат урнатиш ва уларга таъсир этиш.