5-mavzu. Tuproq ishlarining hajmini hisoblash

5-mavzu. Tuproq ishlarining hajmini hisoblash

---

---

5-mavzu. Tuproq ishlarining hajmini hisoblash 
Kvadrat cho‘qqilarining loyiha (reja) va ishchi belgilarini aniqlash. Nol chizig‘i o‘rnini
aniqlash.O’yilma va ko‘tarma hajmlarini hisoblash.O’yilma va ko‘tarma qiyaliklaridagi
grunt hajmini hisoblash.
Kirish 
Qurilish maydoni berilgan reja belgisi asosida yoki o‘yilma va ko‘tarmadagi
grunt hajmlarini tenglash (nol balansi) asosida tekislanishi mumkin. Bundan tashqari
maydon ma’lum nishablikda tekislanishi ham mumkin.
Maydonni berilgan reja belgisi asosida takislashda o‘yilma hajmi
ko‘tarmadan yoki ko‘tarma hajmi o‘yilmadan ortib ketadi. Bu xolda yetishmagan
gruntni tashib kelishga yoki ortiqcha gruntni maydondan tashqariga chiqarishga
to‘g‘ri keladi.
Maydonni nol balansi asosida tekislaщda esa hisob yo‘li bilan shunday reja
belgisi tanlanadiki, natijada o‘yilma va ko‘tarma hajmlari bir-biriga teng bo‘ladi. Bu
usul maydonni tekislashda eng tejamli hisoblanadi, chunki o‘yilmadan olingan ja’mi
grunt ko‘tarmaga yotqiziladi.
5.1.Kvadratlar cho‘qqilarining tabiiy belgilarini aniqlash. 
Kvadratlar cho‘qqilarining tabiiy belgilarini aniqlash uchun dastlab
gorizontallar bilan berilgan maydon tomonlari 10... 100 m bo‘lgan kvadratlarga
bo‘lib chiqiladi (1-rasm). Kvadratlar tomonlarining o‘lchami joy relefiga bog‘liq
ravishda qabul qilinadi. Joy relefini aniq aks ettirish uchun har bir kvadratdan bitta-
ikkita gorizontal o‘tishi kerak. Agar maydon o‘lchami kvadratlar to‘riga mos
kelmasa, u xolda maydon uzunligi va kengligi bo‘yicha taqsimlanib bir xil o‘lchamli
to‘g‘ri to‘rtburchaklar to‘ri hosil qilinadi. Bu usul o‘yilma va ko‘tarma hajmlarini
hisoblashda to‘rt yoqli prizmalar usuli deyiladi.
Kvadrat cho‘qqisining tabiiy belgisi (N
t
) 2-rasmga asosan quyidagicha
aniqlanadi:
Н
т
= Г
2
+ ℎ; ℎ =
𝑏(Г
1−
Г
2
)
𝑎
; u holda 𝐻
т
= Г
2
+
𝑏(Г
1
−Г
2
)
𝑎
. (5.1)
a va b ning qiymati masshtab asosida o‘lchab aniqlanadi.

---

---