6. 2-Mavzu: Inson xulq-atvoriga madaniy qadriyatlarning ta’siri Reja

6.2.2. Iste’molchilar madaniy qadriyatlariga mo‘ljalning variatsiyasi

Bizning hayotiy ehtiyojlarimiz asosan mijozning shaxsiyatiga qaratilgan qadriyatlar bilan belgilanadi. Bu qadriyatlar, o‘z navbatida, kishilarning bir-biri bilan o‘zaro munosabatlari, ular yashayotgan muhit va jamiyat uchun ahamiyatli bo‘lgan istaklarga nisbatan jamiyat qarashlari va maqsadlarini yuzaga keltiradi. O‘z yoki boshqa bozorlarda mahsulotni joylashtirishda barcha qiymat yo‘nalishlarini hisobga olish kerak (6.2.1-rasm) [11].

Iste’molchi xulq-atvoriga ta’sir etuvchi qiymat yo‘nalishlari
Boshqaga yo‘naltirilgan qadriyatlar jamiyatning jamiyatdagi shaxslar va guruhlarning tegishli munosabatlari, ya’ni individualizm yoki kollektivizm haqidagi qarashlarini aks ettiradi. Bu munosabatlar marketing amaliyotiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, jamiyat jamoaviy faoliyatini qadrlasa, iste’molchilar xarid qarorida mo‘ljalni olish uchun boshqalarga qarash qiladi va ular "shaxsiy bo‘ling" reklama xabariga ijobiy javob bermaydi. Oilada kim muhim qarorlar qabul qilishini hisobga olish kerak - er, xotin yoki har ikkisi? Bolalar xarid qarorlarida qanday rol o‘ynaydi? Maskulizm yoki feminizm madaniyatida nima ustunlik qiladi? Jamiyatda intizom insonning mustaqilligidan ko‘ra qadrlanadimi? Odamlar raqobat yoki hamkorlikka ko‘proq e’tibor qaratishlari, ya’ni inson boshqa odamlarning yutuqlaridan o‘zib ketishi yoki ular bilan hamkorlik qilish orqali muvaffaqiyat qozonishlari haqida savollar ham muhimmi?
Atrof-muhitga qiymat yo‘naltirish jamiyatni iqtisodiy, texnik va jismoniy muhiti nuqtai nazaridan belgilaydi. Masalan, shahar aholisi uchun "Sevimli shahar", "Er yuzidagi eng yaxshi shahar" va boshqa so‘zlar bilan bilbordlar orqali o‘z shahrini himoya qilishga chaqiriq.
Atrof-muhit uchun kompaniya qadriyatlarini aniqlash mezonlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
- tozalik (salomatlikni ta’minlash uchun eng kam tozalik beriladigan darajada);
- ijro yoki holati (qaysi jamiyatning yutuqlari yoki oila meros maqomini muvaffaqiyatini ta’minlaydi);
- an’analar yoki o‘zgarishlar (an’anaviy xulq-atvor jamiyatdagi yangiliklardan ko‘ra muhimroq hisoblanadi);
- xavf yoki xavfsizlik (jamiyat xavf-xatar va muayyan yuksaklikka erishganlarni yoki buni qilmaganlarni ko‘proq hayratga soladi);
- muammoni hal qilish yoki fatalizm (odamlar hayotidagi hamma narsa oldindan belgilanganligiga ishonishadi: "Rabbimning irodasi bilan" yoki taqdirga ishonishmaydi: "Har kim o‘z tanlovini qiladi") va hokazo.