6-Амалий машғулот. Мавз у: Пластинанинг ҳарорат майдониҳақида умумий маълумот

ън, = . . (8.1)
4 а
ва
Т _(/.).- ⁽⁾ъ^368б/ (8.2)
7Г
УС7Г~
2
Бунда ръ = Жъ_(л -1- - Ж - ясси радиус вектор квадрати. яъни А нуқтадан манба кўчадиган ОХ ўққача бўлган оралиқ (7.5-расмга қаранг).
Чизиқли манба учун:
^Лъ° - ¹ +/ъ/,„ (8.3)
Аcил 2
ИИИ
ва
р.(рж= ^ИУС4ъ^; !. _(8Л)
вc;/<) • 2 р„ 2а ж
бунда ё - берилган нуқтадан манбанинг кўчиш ўқигача бўлган оралиқ (8.1-расм).
3 мисол. Йирик буюмга ёй ёрдамида қўлда валик эритиб қоплашда ва 5мм қалинликдаги листни (СтЗ маркали пўлат) учма-уч пайвандлашдаги энг юқори ҳарорал Т_м ва чок ўқидан 1.0 см оралиқдаги нуқтада шу ҳароратга этиш вақти т_м аниқлансин. Металининг ҳажмий иссиқлик сиғими су 1.25 кал синъ °C. ҳарорал ўлказухчанлик коcффилсиэнти а - 0,08см²/сек. пласлиналарнинг ҳарорал бериш коcлТилсиэнли б 2.5 • 10 ъ 1 сcк. Иккала ҳои учун режим бир хил: Лок: 1 ^: 140 А. ёйдаги кучланиш Л 20 В. пайвандлаш ва эритиб қоплаш тезлиги в ⁷ 0.25 см/сек.
си
Самарали Иъ.и.к. // 0.70. қ 0.24 • 0.70 • 20 • 140 = 170 кал/сек бўлганда ёйнинг самарали қуввати қуйидагиларни лашк.ил этади.
Валик эритиб қоплашда:
И²
4 ■ 0.08

7’JD
_ 0.368-470
" -0.25-1.25-И²
9
л.истларни учма-уч пайвандлашда:
4 • 0.08/
бундан Им 6.2 сек.




0.484-470

2.5 • 10 ’ • Г
2 • 0.08

= 715

Спундай қилиб. йирик буюмга валиклар эритиб қоплашда бир хил режим шароитида энг юқори ҳарорат ва унга эришиш вақли листларни учма уч пайвандлашдагидан кам экан. Иъаъкидлаш керакки. бу ифодалардан фойдаланиб бошқа масалаларни ҳам ээҳиш. масалан. берилган энг юқори ҳароратга қараб мазкур ҳароралдан юқори ҳароратгача қизиш соҳасининг энини ва ҳоказоларни аниқлаш ниумкин.

16-Амалий машғулот.
Мавзу: Қисқа ва узун уэҳасткали кўп қатламли пайвандлаш ҳақида умумий
инаълумол.
Яиъимчексиз жисин сиртининг нуқтавий манба билан қиздирилиши.
Қатор ҳоларда ёй ёрдамида пайвандлашдаги ҳодисаларни схемалаштирар эканмиз. иссиқлик манбаларини оний деб қабул қиламиз. яъни ёйда ажралиб чиққан иссиқликнинг ҳаммаси буюмга қизиш жараёнининг бошидаёқ киритилган, деб ҳисоблаймиз. Аслида эса улар одалда вақт бўйича лақсимланган бўлади, яъни манбанинг иссиқлиги қандайдир вақт оралиғида ажралиб эҳиқади. Бундай манбалар узлуксиз таъсир қилнвчи (ишловчи) манбалар деб аталади. Улар буюмда кўчиш мрига кўра қўзғалмас ёки қўзғалувчан (буюмда ўша ёки бошқа тезликда кўэҳувчи) бўлиши мумкин.
Узлуксиз таъсир қилувеҳи иссиқлик манбалари иссиқлигининг ларқалиш жараёнларига оид масалаларни ээҳиш қўшилиш тамойилидан Ибйдаланишдан иборат. бунинг учун узлуксиз манба таъсирининг т оралиғи эҳексиз. киэҳик дт элеменлларга бўлинади. манба таъсир қила бошлагандан кейин дт вақт ичида ажралиб чиққан дҚ иссиқликнинг элементалъ миқдорлари эса легишли вақтда қўйилган оний нуқтавий манбалар сииъалида қаралади. Қўшилиш (қўшиш) ламойилига кўра. узлуксиз манба таъсирининг л па\ лидаги ислалган нуқтанинг ҳарорали дҚ қувватли барcлиа элементар манбалар ҳароралларининг \ иғиндиси. деб қаралади.
Қизиш \ ақтида жараённинг бошида манба ёнида юзага кcлган ҳароратнинг кўтарилиш соҳаси вақт ўтиши билан катталашади ва муайян доимий ўлчамларга томон интилади: бундай ҳолал чекли ёки барқарорлашган ҳолал дейилади. Шу сабабли буюмни ўзгармас қувватли манба қиздириши жараёни икки да\ рга бўлинади:

1. 
   - Давр иссиқлик билан лўйиниш даври бўлиб. бу пайтда манба билан боғланган қизиган зонанинг ўлчамлари катталашади. Иссиқлик билан лўйиниш даври одалда узоққа чўзилмайди. лининг бошланганини ловланиш рангларига қараб лахминан аниқлаш мумкин:
   
2. 
   - Давр иссиқлик тарқалиш жараёнининг чекли ёки барқарорлашган ҳолали даври бўлиб. бунда ҳарораи майдони ўзгармаслигича қолади.
   

Иссиқлик манбаи қўзғалмас бўлганда чекли ҳолалнинг қўзғалмас ҳарораи майдони сталсионар майдон деб алалади. Манба қўзғалувчан бўлганда у билан боғланган чекли ҳолалнинг ҳарораи майдони квазистатсионар майдон дейилади.
Яримчcксиз жисм ўзгармас қувваии қ cонст бўлган қўзғалмас нуқтавий манба билан қиздирилганда чекли ҳолалнинг ҳарораи майдони қуйидагича илодаланади:
• (6-7)
2 пл Р
Ҳарораи фақат радиус Р ва металининг иссиқлик ўтказухчанлик коэффитсиэнли з га боғлиқ бўлади (6.6 - расм).

6.6-расм. Яримчcксиз жисм қ 500 кал бўлган қўзғалмас нуқтавий манба билан
қиздирилганда мелалл иссиқлик ўтказ.увчанлигининг чекли ҳолал ҳароралининг тақсимланишига
лаъсири:
1 - з ъ 0,9 бўлган қизил мис: з 0.65 бўлган алюминий: з ⁷ 0. кал см сек °C бўлган кам
углcродли пўлал
Ҳарораи майдони 0 нуқтага нисбатан симмcтрикдир. изотермик сирллар эса контсентрик яримсфералар ҳисобланади. Яримчcксиз жисмнинг сиртидаги ўзгармаси қувваии қ = cонст бўлган узлуксиз лаъсир қилувчи нуқиа\ ий манба чекли ҳолаиининг ҳарораи майдони қўзғалмас координаталар тизими ХЙЗ га (унинг 0 бошида манба луради. 6.7-расм) бўлинган тенглама билан илодаланади: