6-dars. 11-sinf. 1-bo`lim. Fuqaro muxofazasi. 4-bob. Fvda aholini muxofaza qilqish

Xabar berishning markazlashgan tizimi:
- shaxarlarda, tumanlarda, xalk xujaligi ob’ektlarida va kishlok joylarda yirik axoli punktlarida markazlashgan va markazlashmagan tarzda «Dikkat xammaga» signali berish;
- simli eshittirish tarmoklari va maxalliy radio eshittirish stantsiyalarida ogzaki axborot berish yuli bilan axolini xabarlash:
- signallarni va axborotlarni Respublika, viloyat, shaxar, tuman, vazirlik va idoralarning shaxarlardagi va shaxardan tashkari zonalaridagi boshkaruv punktlariga, ichki ishlar shaxar, tuman bulimlariga yetkazish;
- xonadon va xizmat telefonlarida mansabdor shaxslarga doimiy (tsirkulyar) xabar berish;
- fukaro muxofazasi xabar berish signallarini xalk xujaligi ob’ektlari ishchilari, xizmatchilariga, fukaro muxofazasi tuzilmalariga va Uzbekiston Respublikasining barcha axolisiga berishni ta’minlashi kerak.


2-o’quv savoli. Xabar berishning cheklangan tizimlari.
Xalokatli suv bosish extimoli bor zonalarda, atom energetikasi bo’ektlari va kimyoviy xavfli ob’ektlar turgan joylarda axoliga tezrok xabar berishning cheklangan tizimlarini yaratish masalasiga aloxida e’tibor ьerish talab etiladi. Bunday tizimlar yordamida avariya sodir bulgan bo’ektdagi ishchi va xizmatchilargagina emas, balki zaxarlanish, vayron bulish yoki xalokatli suv bosish extimoli bor zonaga tushib koladigan axoliga xam vaktida xabar berish mumkin buladi.
Operativlik – cheklangan tizimlarni asosiy avfzalligi bulib, tezlik bilan xabar berishdan iborat. Masalan: navbatchi nozim (dispetcher) tang kelib kolgan paytlarda bir karorga kelib, darxol signal berish mumkin.
CHeklangan tizimlar odatda, signal beruvchi kurilmalardan (datchiklardan) boshlanadi. Ular kimyo inshootlarigayoki tugonlar korpusiga urnatilib kuyiladi. Signal datchiklardan navbatchi nozimga tushadi, nozim inshootda ruy bergan favkulodda vaziyat xakidaboshkarish pulьti elektron kurilmalari va uzatkich (peredatchik) orkali, telefonlar va radiokarnaylar orkali e’lon kilinadi.
Aloka va xabar berishning markazlashtirilgan va cheklangan tizimlarini tuzish va doimiy xolda shay xolda saklab turish axoliga favkulodda vaziyat xavfi borligi yoki xavfni yuzaga kelishi xakidagi signal va axborotlarni uz vaktida yetkazish imkoniyatini beradi xamda boshkaruv punktlari va barkaror alokaning boligi raxbarlikni muvaffakiyatli olib borish, favkulodda vaziyatlar okibatlarini bartaraf etish buyicha uzaro xamkorlikni tashkil kilishga sharoit yaratib beradi.

1-rasm. FVda xabar berish usullari.