6-Ma’ruza. Fizik kattaliklarning vaqt bo‘yicha o‘zgarishi

4.Saqlanish qonunlari. O‘zluksizlik tenglamalari.
Endi zarrachaning massasi va zaryadining saqlanish qonunlarini qaraymiz. Buning uchun (6.14) va (6.15) dagi j va Wlarni zarrachaning massasi m ga ko‘paytiramiz va qo‘ydagi tengliklarga ega bo‘lamiz.
(6.19)
(6.20)
(6.19) formula modda zarrachalarining o‘rtacha zichligini, (6.20) formula moddadagi o‘rtacha tok zichligini ifodalaydi. Bularga asosan o‘zluksizlik tenglamasi (6.16) qo‘ydagicha yoziladi:
(6.21)
Demak, cheksiz kichik sohada massaning o‘zgarishi, shu sohani urab olgan sirtga massa oqimining kirishi yoki chiqishi bilan belgilanadi.
Xuddi shuningdek, j va W ni zarrachanining zaryadiga e ga ko‘paytirsa, elektr zaryadining o‘rtacha zichligi va elektr tokining o‘rtacha zichligini olishimiz mumkin:
(6.22)
(6.23)
Ushbu tenglamalar uchun ham o‘zluksizlik tenglamasini yozish mumkin, ya’ni:
(6.24)
(6.21) va (6.24) formulalar kvant mexanikasida massa va zaryadning saqlanish qonunlari deb ataladi.
Bilimni mustahkamlash uchun savollar
1.Klassik mexanikada koordinata va impulso‘rtasida qanday bog‘lanish mavjud?.
2.SHryodenger tenglamasi qanday zarrachalarning harakatini ifodalaydi?.
3.Zarrachalarning ehtimolli oqimi va ehtimolli zichligi qanday aniqlanadi?.
4.Saqlanish qonunlarining fizik ma’nosini tushuntiring?.
5.O‘zluksizlik tenglamalarini keltirib chiqaring?.
Bilimni mustahkamlash uchun uyda bajariladigan topshiriqlar.