6-маруза. Социал-иқтисодий тизимлар ва уларни ўзгариши

VII
Циклли
ривожланиш
даражасига
кўра

Жамиятнинг циклли ривожланиш цивилизацияси

• Неолитик (30–35 аср.)
• Қулдорчилик бронза асри (20–23 аср.)
• Антик темир асри (11–13 аср.)
• Дастлабки феодал (7 аср.)
• Тоиндустриал цивилизация (4–5 аср.)
• Индустриал аср (2–5 аср.)

VI
Мулкий жиҳатдан ёндашув
Ишлаб чиқариш воситаларига мулкчилик шакли

• Моноиқтисодиёт
• Полииқтисодиёт

Иқтисодий тизимлар туркумланиши
Туркумлашга ёндашувлар
Туркумлаш мезонлари
Иқтисодий тизим турлари
VIII
Қамров даражасига кўра

Амал қилиш даражаси

• Микроиқтисодиёт
• Макроиқтисодиёт
• Мезоиқтисодиёт
• Мегаиқтисодиёт

Иқтисодий тизимлар туркумланиши
Туркумлашга ёндашувлар
Туркумлаш мезонлари
Иқтисодий тизим турлари
Иқтисодий тизим моделлари
Иқтисодий жараёнларни бошқариш механизми ҳамда мулкчиликнинг устувор шаклларига кўра иқтисодий тизимнинг бир қатор моделлари ажратилади.
Белгилари
Буйруқбозликка асосланган иқтисодиёт

• Давлат мулки устуворликка эга;
• Иқтисодий жараёнлар бир марказдан туриб бошқарилади ва уйғунлаштирилади.

Бозор
иқтисодиёти

• Хусусий мулк устуворликка эга;
• Иқтисодий жараёнлар бозор механизми орқали тартибга солинади.

Аралаш
иқтисодиёт

• Мулкчиликнинг турли-туман шакллари мавжуд бўлади;
• Иқтисодий жараёнлар бозор механизми билан бирга давлат томонидан ҳам тартибга солинади.

Анъанавий иқтисодиёт

• Мулкчилик муносабатларида меросхўрлик ва сулолаларнинг мавқеи ҳукмронлик қилади;
• Иқтисодий жараёнлар урф-одатлар, удумлар, анъаналар, ижтимоий ва диний қоидалар ёрдамида тартибга солинади;
• Натурал майда товар хўжалиги хўжалик юритишнинг устувор шакли ҳисобланади.