6-mavzu: Adabiyotlar bilan ishlash. Adabiyotlarni tahlil etish va ular bilan mustaqil ishlash texnologiyalarini o’zlashtirish Reja

Elektron darsliklarning asosiy xossalari va ularning turlari 
Yangi pedagogik va axborot texnologiyalarining yorqin namoyondasi sifatida 
elektron darsliklarni qarash mumkin. Ular zamonaviy axborot texnologiyalarning 
maxsuli bo’lib, ta’lim sifatini oshirishga yordam beradi. Elektron darsliklar ta’lim 
olishning yangi shakli bo’lgan masofaviy o’qitishning metodologik asosi hisoblanadi. 
So’nggi yillarda elektron darsliklar haqidagi tushunchalar turli taxlil etilmoqda. 
Masalan, disketalardagi matn va o’quv materiallari, biror bir prezentatsiya va 
hokazolar. SHuning uchun, elektron darsliklar bilan bog’liq asosiy tushunchalarni 
aniqlab olish dolzarb masalalardan biridir. Elektron ta’lim mahsulotlari grafik, matn, 
raqam, ovoz, musiqa, video, foto va shunga o’xshash axborotlar majmuasidan iborat 
bo’ladi. Elektron ta’lim mahsuloti turli elektron manbalarda magnit (magnit lenta, 
magnit disk va boshqa) va optik (CD-ROM, DVD va boshqa) shaklda hamda elektron 
kompyuter tarmog’i (INTERNET)ning axborotlarni saqlash bazalarida aks ettiriladi. 
Elektron ta’lim maxsuloti bilimlarning muayyan ilmiy-amaliy sohasi bo’yicha 
sistemali materiallardan iborat bo’lib, talaba va o’quvchilarning shu sohadagi zarur 
bilim va amaliy ko’nikmalarni ijodiy va faol tarzda o’zlashtirishini ta’minlaydi. 

---

Elektron ta’lim maxsulotlari yuqori bajarilish sifati va badiiy shakllantirilishi, 
axborotning to’laligi, uslubiy uskunalarning sifati, texnik bajarilishi sifati, ochiqligi, 
mantiq va ulash ketma-ketligi bilan ajralib turishi kerak. Ta’lim tizimini yangi 
zamonaviy darajadagi bosqichiga o’tishni faqatgina kompyuter paketlar (ya’ni, 
elektron darsliklar, qo’llanmalar, trenajerlar, virtual stendlar va o’quv test muxarrir)ini 
yaratgan holdagina amalga oshirish mumkin. Ular o’quv yurti maxsus auditoriyasi 
uchun kompyuter sifatidagi amaliy mashg’ulotlarda yoki talabalar mustaqil ishlashi 
uchun jixozlashgan yotoqxonalarda, shuningdek, uylardagi shaxsiy kompyuterda 
yagona kompyuterlashgan muhitni yaratadi. Keltirilgan elektron maxsulotlar, 
dasrliklar va qo’llanmalarning rasmiy ta’rifiga asosan, elektron darsliklar 
tushunchasini kengaytirish va aniqlashtirish zarur. 
Elektron darslik (hatto, eng mukammal yaratilgani ham) an’anaviy bosma 
shakldagi kitobning o’rnini egallay olmaydi va egallashi kerak ham emas. Biror bir 
asarni ekranlashtirish yangi janr hisoblangani singari, elektron darslik ham o’quv 
adabiyotining umuman boshqa yangi janri hisoblanadi. 
Elektron darslik quyidagi xosslarga ega bo’lishi kerak: 
-o’quv mashg’ulotlarini yuqori sifatli darajasida o’tkazilishni ta’minlash; 
-bilimlarning o’zini hosil qilish va baholash imkoniyatlarini yaratish; 
-ma’ruza va amaliy mashg’ulotlarni o’zaro yaqinlashtirish; 
-axborotli-ta’lim resurslari rivojlanishining garmonik tasnifiga ega bo’lish; 
-matnli va boshqa axborotli materiallar yangilangan (gipermatnlar) va 
illyustratsiyalangan (multimediya vositalari, rasmlar, jadvallar, diagrammalar va 
boshqalar) bo’lishi kerak. 
Elektron darslik ta’lim jarayoniga odatdagi darslikdan o’zgacha, inson miyasi 
imkoniyatlarini, xususan, eshitish va emotsional xotirasini jalb qilib, shuningdek 
kompyuter samaradorligidan foydalanib tushunishni, mavjud tushunchalar va 
misollarni eslab qolishni maksimal darajada yengillashtirishi kerak: 
Elektron darsliklarning quyidagi turlari mavjud: 
1. Elektron darsliklarni foydalanish buyicha ikki turga ajratiladi: a) Jamoaviy 
foydalanishga mo’ljallangan elektron darsliklari kompyuterning katta tizimli 
resurslarini talab qilmasligi kerak, chunki ular ko’pincha serverlarda o’rnatiladi va 
ularga kompyuter tarmog’i orqali yaqinlashish imkoni beriladi. b) Individual 
foydalanishdagi elektron darsliklari o’quv materialini ta’lim oluvchi ishtirokida yoki 
ishtirokisiz o’rganish uchun mo’ljallangan. Elektron darsliklarning ikkala turidan ham 
ma’ruza mashg’ulotlarida foydalanish mumkin. 
2. O’quv materiallarini yetkazib berish bo’yicha: bunday turdagi elektron 
darsliklar bir bo’lim yoki modul o’quv materialini o’zlashtirmay turib, navbatdagi 
bo’limga yoki modulga o’tishga yo’l qo’ymaydi. 
3. O’quv axborotlari va materiallarining yangilanishi bo’yicha quyidagilarga 
ajratish mumkin: a) Uzluksiz yangilanishli elektron darsliklar asosan elektron o’quv 
bazalarida (portallar, veb-saytlar va boshqalar) yoki elektron kutubxonalarda 
joylashtiriladi. b) Davriy yangilanishdagi elektron darsliklar asosan turli xildagi 
axborotning elektron tashuvchilarini tasvirlaydi (disketlar. SD-disklar va boshqalar)