6-mavzu. Iqtisodiyotga investitsiyalarni jalb etishda erkin iqtisodiy hududlarning o’rni

Ularning MIZlardan farqi shundaki, unda ro’yxatdan o’tgan korxona hech qanday
ishlab chiqarish faoliyati bilan shug’ullana olmaydi. Offshor yurisdiktsiyaning
asosiy belgisi soliqqa tortishdagi imtiyozlar hisoblanadi.

---

---

Kompleks erkin iqtisodiy zonalar. Amaliyotda bir funktsiyani bajarishga
ixtisoslashgan hudud mavjud emas. Eng ko’p tarqalgan hududlarga savdo, bojxona,
sanoat, tadqiqot funktsiyalarini bajaruvchi kompleks hududlar kiradi. Ular turli
funktsiyalarni bajaradilar va investorlarning turli xil iqtisodiy faoliyat bilan
shug’ullanishlariga imkon beradilar. Shu sababli ularni tashkil etishda ustuvor
funktsiyalarni belgilab olish lozim. Aynan shu kabi hududlarda (shahar, tuman,
viloyatlarni qamrab oluvchi) yangi ma’muriy-hududiy birlik tashkil etilishi mumkin.
Hudud chegaralari va faoliyat yuritish tartibiga qarab erkin iqtisodiy zonalar ikki
turga bo’linadi: anklav (yopiq) va integratsion. Anklav MIZda ishlab chiqarilgan
barcha mahsulot eksportga chiqarishga yo’naltirilgan bo’lib, maqsadi erkin
almashinadigan valyutada daromad olishga qaratilgan bo’ladi. Integratsion zonalar
- milliy va jahon iqtisodiyoti bilan uzviy bog’langan bo’lib, erkin faoliyat yuritish
tartibiga ega. Xalqaro mehnat taqsimotiga keng jalb qilingan, bozor iqtisodiyoti
rivojlangan mamlakatlar uchun xos bo’lgan hudud hisoblanadi.
Jahon amaliyotining ko’rsatishicha, MIZni barpo etishdagi asosiy afzallik
xorijiy investorlar uchun yaratiladigan imtiyozlar va ularning katta hududlarni
egallamasligi hisoblanadi. (6.1-jadval).
6.1-jadval 
Jahon amaliyotida qo’llaniladigan maxsus iqtisodiy zonalarning 
modellari: hajmi va imtiyozlari tarkibi 

Erkin zonalarning

turlari
Maydoni
(kv. km)
Bojxona
chegaralarini
mavjudligi
Bazaviy
imtiyozlar*
Asosiy mintaqalar/
mamlakatlar
Erkin savdo
zonalari
3 — 5
gacha
Majburiy
Bojxona
imtiyozlari
Rivojlangan va rivoj-
lanayotgan mamlakatlarda
yirik transport tugunlari