6-mavzu. Metallarni payvandlash va kavsharlash. Reja

64-rasm Payvand choklar.

Payvandlash zonasida suyuk metallning atrof muxit shlak va gaz bilan uzaro tasirlashuvchi sodir buladi. Aytib utilgan jarayonlar eritib payvandlashning xamma usullari uchun umumiydir. Kontaktli payvandlash payvandlanadigan detallarning kontaktlashadigan joyidan elektr toki utayotganida ajralib chikadigan issiklik ta’sirida birkadigan joylarning kizishi va erishidan iborat; shu joyga sikuvchi kuch bilan ta’sir etilsa, payvand birikma xosil buladi.

65-rasm.Payvand birikmalar.
Flyuslar. Erigan metalni oksidlanishdan qisman muxofazalash va xosil bulgan oksidlarni ajratib chikarish uchun flyuslar deb ataladigan payvandlash poroshoklari yoki pastalar ishlatiladi. Flyus tarkibi payvandlanadigan metall tarkibi va xossalariga karab tanlanadi. Flyus payvandlanadigan metaldan oldinrok erishi, chok uzra yaxshi okishi, chok metaliga zararli ta’sir kilmasligi xamda payvandlashda xosil bulgan oksidlarni batamom ajratib chikarish kerak.Flyuslar tarikasida kuydirilgan bura, bor kislata, kremniy kislota va bir kator boshka moddalardan foydalaniladi. Uglerodli pulatni payvanlashda flyuslar ishlatilmaydi. Bu xolda payvandlash alangasi metallni oksidlashdan yetarli darajada yaxshi muxofazalaydi.
Payvandlash yoyi gazlar metal buglari va elektrod koplamlari flyuslar tarkibiga kiradigan kompanentlarning ionlashgan aralashmasidagi elektr yoy razryadlaridan iborat.
Agar ionlashgan xavo oraligi elektr maydonida joylashgan bulsa u xollda xarakatchan gaz ionlari xarakatga keladi va elektr toki xosil kiladi. Payvandlashda yoy razryadini kuzgatish uchun boshlangich ionlashishini vujudga keltirish maksadida ikki elektrod ( elektrod va detal ) bir-biriga tekiziladi sungra ularni tez bir –biridan ajratiladi. Tok yetarlicha katta bulganida elektrodlar bir-biriga tekkanida elektrodlarning uchlari oraligida katta mikdorda issiklik ajraladi.



66-rasm.Elektr yordamida payvandlash.
O’zgaruvchan tokda payvandlash uchun asosiy tanlash manbalari –payvandlash transformatorlaridir. Ular ikki guruppaga bulinadi. Magnit sochilishi normal va kushimcha reaktiv galtak –drosseli transformatorlar va magnit sochilishioshirilgan transformatorlar. Indiktiv karshilikni rostlash usuli buyicha ikkinchi gruppa transformatorlarini uchta asosiy gruppaga bulish mumkin magnit shuntli, qo’zq’aluvchan chulgamali va uramli rostlanadigan qo’zq’aluvchan chulgamlari bor payvandlash transformatorilari kulda yoy yordamida payvandlashda 50 Gts chastotali bir fazali o’zgaruvchan tok bilan metallni kesishda va eritib koplashda elektr yoyini ta’minlash uchun mujjallangan.
Ikkinchi xolda tarmokdan uzilgan transformatorlarni qismlarga ajratish uramlardagi tutashuvni bartaraf etish va agar zarur bulsa chulgamni remont kilish yoki kayta urash kerak . Ulanish joylaridagi kontaktlarning buzilishi birikmalarning uta kizib ketishi bilan xarakterlanadi va shuning uchun tez birtarab etishni talab kiladi . Transformatorning tarmokdan uzish shikastlangan birikmani qismlarga ajratish kontakt sirtlarni tozalash ularni bir biriga jipst qilib moslash va kiskichlarni kattik tortib kuyish zarur.Transformator yo’l kuyilganidan ortik darajada uta yuklanganida xam chulgamlar va kontaktlar kizib ketishi mumkin . Magnit utkazgich va uni maxkamlab turuvchi shpilkalarning xadan tashkari kizib ketishiga uning listlar izolyatssining va shpilka izolyatsiyasining buzilishi sabab bulishi mumkin