6-Mavzu: Nutqning ifodaliligi va boyligi. (2 soat) Reja

Metanomiya. Bunda bir-biridan farqlanuvchi predmet, hodisaning o‘zaro yaqinligi, aloqadorligi tufayli dastlabki predmet nomi boshqa predmet nomi o‘rnida qo‘llaniladi.
Masalan, yon so‘zining cho‘ntak, hamyon; samovar so‘zining choyxona; kosa so‘zining ovqat; dasturxon so‘zining noz-ne'mat, oziq- ovqat; joy so‘zining oila, xonadon ma’nolarida kelishi metanomiyaga asoslangan: Yormat bir yildan buyon qizini munosib joyga uzatishga tirishadi (Oybek). Qani mehmon, dasturxonga qarang («Sharq yulduzi»). U samovarda ulfatlari bilan kechgacha o‘tirdi («Sharq yulduzi»). Hamma bir kosadan ichdi («Sharq yulduzi»).
Nutqda metanomiyaga asoslangan so‘z va so‘z birikmalari ishlatiladi. Bular: 1) zamon munosabatiga ko‘ra nomlanadi: o‘nga - «o‘n yoshga»; ellikka — «ellik yoshga»; yarim yillik- «yarim yillik imtihon», yozgi - «yozgi imtihon sessiyasi» kabi. Masalan: Uning kenjatoyi endi o‘nga qadam qo‘ygan edi («Yoshlik»).

2. 
   muallif bilan asari o‘rtasidagi doimiy bog‘lanishga asoslanadi: Nekrasovni bering - «Nekrasovning kitobini bering». Masalan: Ra'no Anvarga xat yozib yuboradi va «gapning qolganini Fuzuliydan o‘qirsiz» - deydi (A.Qodiriy).
   
3. 
   tashkilot nomi bilan tashkilot so‘zi orasidagi doimiy aloqaga tasdiqlanadi:
   

Gektar-gektar sanalgan yerda
«Hakimzoda» kolxozchisining
To‘q turmushi kezib yuradi (H.Olimjon).
Bunda Hakimzoda so‘zi Hamza Hakimzoda nomidagi kolxozni bildirib kelmoqda, ya'ni kolxoz tushunchasi «Hakimzoda» so‘ziga ko‘chirilgan.
‘ 4) kishilar so‘zi ma'nosi bilan ular yashab turgan joy, davlat orasidagi aloqaga asoslanadi: Majlisga butun qishloq keldi (A.Qahhor).