6-mavzu. Trikotaj to’qimalarining tasnifi

Buraluvchanlik (закручиваемость). Glad’ to’qimasining buraluvchanligi 
deb, uning chetlaridan buralish xususiyatiga aytiladi. Glad’ to’qimasining old 
tomonidan orqa tomoniga buralishi xalqalar ustunchasining vertikal chizig’i 
bo’yicha, orqa tomonidan old tomoniga buralishi esa, gorizontal xalqalar qatori 
chizig’i bo’yicha sodir bo’ladi. Glad’ to’qimasining chetlaridan boshlab buralishi 
egilgan xalqalardagi va iplardagi elastik kuchlar ta’siri ostida iplarning 
muvozanatlanishga intilishi natijasida sodir bo’ladi. 4.2-rasmda glad’ to’qimasi 
xalqalarining buralish jarayonida o’zgarish holati ko’rsatilgan. 4.2, a-rasmda 
xalqalar qatori qirqimda tasvirlangan, 4.2, b-rasmda esa xalqalar ustunchasi 
qirqimda tasvirlangan. Glad’ to’qimasining to’rtburchakli namunasining buralgan 
shakli 4.2, d-rasmda keltirilgan. Trikotajning buraluvchanlik darajasi trikotaj ipining 
elastikligiga va trikotajning zichligiga bog’liqdir. Junli ipdan to’qilgan trikotaj bir 
xil sharoitda paxta tolasi ipidan ishlab chiqarilgan trikotajga qaraganda ko’proq 
buraladi, chunki jundan olingan ip, paxta tolasidan olingan ipga qaraganda ko’proq 
elastiklik xususiyatiga ega. Glad’ to’qimasining buraluvchanligiga shuningdek 

---

iplarning qanchalik eshilganligi (крутка) ham ta’sir etadi: ip qanchalik ko’p 
eshilgan bo’lsa, buraluvchanlik shuncha kuchli bo’ladi. Zichligi ko’proq bo’lgan 
trikotaj ko’proq buraladi, chunki xalqa iplarining egilish darajasi ko’proq bo’ladi, 
demak, ko’proq elastiklik kuchiga ega. 
 
 
a - xalqalar qatori bo’ylab; 
b - xalqalar ustunchasi bo’ylab; 
d - to’g’ri turtburchak shaklidagi trikotaj namunasining buralishi 
4.2-rasm. Glad’ to’qimasining chetlaridan buralish sxemasi 
Buraluvchanlik glad’ to’qimasining salbiy xususiyatlaridan biri hisoblanadi, 
chunki undan tayyorlanadigan buyumlarni bichilgandan keyin tikish qiyin bo’ladi. 
Shuning uchun glad’ to’qimali trikotaj bichish oldidan dazmollanadi yoki issiq 
namli ishlov beriladi, bulardan asosiy maqsad trikotaj matosidagi xalqalarni 
stabillashtirish va iplar elastikligini kamaytirishdir. Biroq glad’ to’qimasining 
buraluvchanligi ijobiy xususiyat hamdir va shu tufayli undan naqshli to’qimalar 
olishda keng foydalaniladi, chunki trikotajning glad’ to’qimasi qismida old 
tomonidan orqa tomoniga va orqa tomonidan old tomoniga burovchi kuchlardan 
foydalanish hisobiga trikotaj matosida turli bo’rtma (rel’efli) naqshlar hosil qilish 
mumkin.