6-mavzu. Trikotaj to’qimalarining tasnifi

Cho’ziluvchanlik (растяжимость). Bu hususiyat, trikotajga qo’yilgan 
kuch ta’sirida uning cho’zilishidir. Cho’ziluvchanlik glad’ to’qimasining ijobiy 
xususiyatlaridan biridir. Cho’ziluvchanlik trikotajni cho’zilishdagi shakliy o’zgarish 
(деформация) miqdori va trikotaj matosini yirtishda (uzishda) uzayish miqdori 

---

bilan ifodalanadi, qaysiki to’qimaning turiga qarab va iplarning xususiyatlariga 
qarab qayishqoq va qayishqoq bo’lmagan (qoldiq) bo’lishi mumkin. 
Qayishqoq deformatsiya (упругая деформация) - trikotajning juda muhim 
ijobiy xususiyatlaridan biridir va u trikotajning qo’llanishida muhim ko’rsatkich 
bo’lib xizmat qiladi. 
Trikotajning qayishqoq bo’lmagan deformatsiyasi esa uning salbiy 
xususiyatlaridan hisoblanadi, ayniqsa bu xususiyat glad’ to’qimasidan tikilgan 
kiyimlardan foydalanish davrida yaqqol ko’rinadi. Glad’ to’qimasidan yaqin - 
yaqinlargacha ayollar paypoqlari, qo’lqop va ichki kiyimlar ishlab chiqarilgan. Bu 
buyumlar uchun glad’ to’qimasining cho’ziluvchanlik xususiyati ijobiy xususiyat 
deb hisoblanadi. Hozirgi vaqtda dunyo bozorida glad’ to’qimasidan ishlab 
chiqarilayotgan ustki trikotajning yangi turlari masalan, erkaklar ko’ylaklari, ayollar 
bluzkalari, jemperlar, poluverlar, jaketlar, sviterlar va boshqalar paydo bo’la 
boshladi, bu buyumlar uchun glad’ to’qimasining cho’ziluvchanligi, bu to’qimaning 
kamchiligi hisoblanadi. 
Glad’ to’qimasining cho’ziluvchanlik darajasi ipning yo’g’onligiga teskari 
mutanosibda, xalqa ipi uzunligiga esa to’g’ri mutanosibdadir, ya’ni ip qanchalik 
ingichka bo’lsa va xalqa ipi uzunligi qanchalik uzun bo’lsa, glad’ to’qimasining 
cho’ziluvchanligi shunchalik yuqori bo’ladi. Demak, glad’ to’qimasining 
cho’ziluvchanligini kamaytirish uchun glad’ to’qimasidan ishlab chiqarilayotgan 
trikotaj zichligini oshirish yoki yo’g’on ip qo’llash zarur. Glad’ to’qimasi uzunligi 
bo’ylab cho’zilganda xalqalar qatori balandligi maksimumga kattalashadi, xalqalar 
qadami esa minimumga kichrayadi. 4.3, a-rasmda uzunligi bo’ylab cho’zilgan glad’ 
to’qimasi tasvirlangan. 
a - uzunligi bo’ylab cho’zilgan glad’ to’qimasi; 
b - eni bo’ylab cho’zilgan glad’ to’qimasi.