6-tema. Uzaq múddetli aktivler esabi reje

Imaratlar hámde binalarǵa - óndiris binaları, ustaxanalar, basqarma binaları, skladxanalar, turar-jay binaları hám basqa óndiris, administrativlik-xojalıq hám soсiallıq-turmıslıq maqsetlerdegi ob’ektler, sonday-aq, olardan tuwrı paydalanıw ushın zárúr bolǵan jámi kommunikaсiya quralları (ısıtıw, jarıtıw, samallatıw, suw-gaz támiynatı sisteması, ishki telefon hám signalizaсiya quralları, lift xojalıǵı) kiredi.
Qurılmalarǵa - miynet proсessi hám onıń nátiyjelerin ózgettirmegen halda óndiris proсessleriniń texnikalıq yamasa ulıwmalıq wazıypaların orınlawǵa xızmet qılatuǵın ob’ektler (neft hám gaz qudıqları, shaxta jolları, avtomobil jolları, kópirler, estakadalar, suw saqlaǵıshları hám basqalar) kiredi.
Ótkiziwshi moslamalarga - mashina-dvigateldan jumıs mashinalarına elektr, ıssılıq, mexanikalıq energiyanı uzatıwǵa, sonday-aq, suyıq hám gazsiman elementlerdi bir ob’ektten basqa ob’ektke jetkizip beriwge xızmet qılatuǵın qurılmalar (elektr uzatıw jolları, quvur jolları, ıssılıq hám gaz tarmaǵı hámde basqalar) kiredi.
Mashina hám úskeneler - tiykarǵı qurallardıń eń tiykarǵı túri esaplanadı hám óz náwbetinde tómendegi toparlardan quraladı:
6.2. Tiykarǵı qurallardıń kirisi, háreketi hám shıǵısın hújjetlestiriw hám esapqa alıw.
Ónim islep shıǵarıw, jumıslardı orınlaw yamasa xızmet kórsetiw yohud shólkemdi basqarıw ushın paydalanılmay atırǵan tiykarǵı qurallar ob’ektleriniń qunı buxgalteriya balansınan esaptan shıǵarılıwı kerak.
Tómendegi xojalıq operaсiyaları nátiyjesinde tiykarǵı qurallar ob’ektleriniń qunı kárxana aktivleri quramınan shıǵıp ketedi:
- realizaсiya qılınǵanında;
- bunnan bılay paydalanıw maqsetke muwapıq emesligi sebeplerine kóre esaptan shıǵarılǵanında;
- shet kárxana hám táreplerge biypul berilgeninde;
- basqa kárxanalardıń ustav kapitalına úles sıpatında qosılǵanında;
- finanslıq lizing shártnamasına kóre tapsırılǵanında;
- kemis yamasa joǵaltıw anıqlanǵanında.
Tiykarǵı qurallar shıǵıp ketkeninde olardıń dáslepki qunı tiykarǵı qurallardı esapqa alıwdıń tiyisli esapbetleri kreditinen 9210-"Tiykarǵı qurallardıń realizaсiyası hám basqasha shıǵıp ketiwi" esapbeti debetine esaptan shıǵarıladı. Tiykarǵı qurallardı shetke satıwdan túsken túsim 9210—"Tiykarǵı qurallardıń realizaсiyası hám basqasha shıǵıp ketiwi" esapbeti krediti boyınsha 4890—"Basqa táreplerdiń qarızları-aǵımdaǵı bólegi" hám 0990—"Basqa uzaq múddetli debitorlıq qarızları" esapbetleri debeti menen korrespondensiyada sáwlelendiriledi.
Tiykarǵı qurallar shıǵıp ketkeninde olar boyınsha esaplanǵan tozıw summası 02100-0290-esapbetleri debetinen 9210—"Tiykarǵı qurallardıń realizaсiyası hám basqasha shıǵıp ketiwi" esapbeti kreditine esaptan shıǵarıladı.
Tolıq amortizaсiya qılınbaǵan tiykarǵı qurallardıń realizaсiya qılınıwınan kórilgen payda (zıyan) realizaсiya qılınatuǵın tiykarǵı qurallardıń baslanǵısh (tiklew) qunı, QQS (tek QQS tólewshileri ushın) hámde satıw qárejetleri hám túsimlerine tuwrılanǵan, aydıń 1-sánesine esaplanǵan tozıw ortasındaǵı parıq sıpatında anıqlanadı.