7 – Мавзу: Мехнат жараёниниг таҳлили ва дидактик тушунчалар. Режа

---

7 – Мавзу: Мехнат жараёниниг таҳлили ва дидактик тушунчалар. 
Режа: 
1. 
Меҳнат жараёнининг тахлили. 
2. 
Билим, кўникма, малака, касб, иқтисослик, меҳнат жараёни, 
технологик жараён. 
Таянч иборолар; жараён, билим, кўникма, малака, касб, ихтисослик. 
1. Мехнат жараёнининг тахлили. 
Ушбу мавзуга “Мулкчилик турлари, маркетинг ва менежмент 
фаолиятининг ривожланиши” мавзуси орқали тушунча берамиз. 
Бозорни ўрганиш нархларни шакллантириш махсулотни сотиш билан 
боғлиқ ишларни маркетинг хизматлари амалга оширади. Маркетинг – бу 
бозор иқтисодиёти муносабатларининг етакчи тушунчаларидан биридир. 
Маркетинг қуйидаги қоидаларга амал қилади: 
1. 
Бозор талабларини ўрганади. 
2. 
Корхона имкониятларини ўрганади. 
3. 
Харидор талаб эхтиёжларини ўрганади. 
4. 
Бозорда махсулотни сотилишини таъминлайди. 
5. 
Корхонани бозор йўналишига, харидор талабига мослаштиришни 
таъминлайди. 
6. Бозор иқтисодиёти мулкчилик шаклларининг хилма-хил бўиишини 
талаб қилади, чунки товар муайян мулк объекти бўлгандагина олди-
сотди қилинади. Ўзбекистон Республикаси Конститусиясида ҳам: 
"Бозор муносабатларини ривожлантиришга қаратилган Ўзбекистон 
иқтисодиётининг негизини хилма-хил шакллардаги мулк ташкил этади", 
деб таъкидланган. 
7. Жамият ривожининг ҳозирги босқичида бу мулк ўз ичига давлат 
мулкидан ташқари, ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш ва матбуот 
соҳаларидаги жамоа мулкининг хилма-хил турларини, ижтимоий 
ташкилотлар мулкини, уй хўжалиги ва шахсий томорқа хўжалиги ҳамда 
якка 
тартибдаги 
меҳнат 
фаолияти 
билан 
боғлиқ 
бўлган 
меҳнаткашларнинг шахсий мулкини, ташқи иқтисодий муносабатлар 
соҳасидаги аралаш мулк шаклларини ва хусусий мулкларни олади. Шу 
сабабли “Ўзбекистон Республикасининг мулкчилик тўғрисида”ги 
қонунида турли-туман мулклар қуйидаги мулк шаклларига киритилади: 
давлат мулки, жамоа мулки, хусусий мулк, аралаш мулк. 
8. Давлат мулки - мулк давлатга тегишли бўлганда мулкка эгалик қилиш, 
фойдаланиш ва уни тасарруф қилиш давлат ихтиёрида бўлади. Давлат 
мулки асосан икки йўл билан ҳосил бўлади: 
9. 1) хусусий мол-мулкни миллийлаштириб, давлат ҳисобига ўтказиш; 
10. 2) давлат маблағлари ҳисобидан корхоналар қуриш, давлатга қарашли 
корхона ва ташкилотларга инвестисиялар киритишни амалга ошириш. 
11. Жамоа мулки - муайян мақсад йўлида жамоага бирлашган кишилар 
томонидан моддий ва маънавий бойликларни ҳамжиҳатлик билан 
ўзлаштиришни билдиради. Бир неча кишилардан иборат жамоага 
тегишли бўлган мулк жамоа мулки деб юритилади. 

---

12. Оилавий мулк, маҳалла аҳли мулки, корхона жамоаси мулки, фермер 
хўжалиги жамоаси мулки, мамлакат аҳолисининг мулки жамоа мулкига 
мисол бўла олади. Агар синфдошлар пул йиғиб тўп сотиб олсангиз, бу 
тўп ҳам жамоа мулки бўлади. Жамоа мулкига жамоанинг ҳамма аъзоси 
биргаликда эгалик қилади. Масалан, маҳалла учун ҳашар усулида 
қурилган чойхона маҳалла аҳлининг мулки ҳисобланади. 
13. Бирор шахснинг ёлғиз ўзига тегишли бўлган мулк шахсий мулк деб 
аталади. Шахсий мулк мулк шакллари ичида муҳим ўрин тутади. 
Шахсий мулк бу фуқаролар мулки бўлиб, уларнинг шахсий ёки оилавий 
эҳтиёжини қондиришга хизмат қилади. "Шахсий мулк" билан бир 
қаторда "хусусий мулк" ибораси ҳам ишлатилади. "Алиевнинг хусусий 
(ёки шахсий) дўкони бор. Валиевнинг шахсий (ёки хусусий) фирмаси 
бор", деган сўзларни кўп эшитган бўлсангиз керак. Демак, товар ва 
хизматлар ишлаб чиқаришда фойдаланилаётган шахсий мулкни хусусий