7 – mavzu: sabzavot, poliz va kartoshka ekinlari zararkunandalarining biologiyasi

Sim qurtlar va soxta sim qurtlar. Sim qurtlar chertmakchilarning, soxta sim qurtlar esa

qora ko’ng’izlarning lichinkalaridir.

O’zbekiston sharoitida

qishloq xo‘jalik ekinlarini

chertmakchilardan ko‘proq Turkiston chertmakchisi - Agriotes meticulosus va muylovdor

qo‘ng‘izsimon chertmakchi - Cion cerambycinus shikastlaydi; qora

qo‘ng‘izlardan esa

cho’l sekin yurar

qo‘ng‘izi - Blaps halophila F.W. va burundor

qora

qo‘ng‘iz -

Dailognatha nasute Men. zarar yetkazadi.

Sim va soxta qurtlar ko‘prok zich fizikaviy xususiyatga eta ogir tuproq xarda uchrab, 2-3

yil xayot kechiradi. Bu davr ichida turli xil org aniq qoldiqlar bilan bir kagor da o’simlik

ildizlarini ( ayniqsa ko’chatlik davrida) xamda keyinchalik poyasini ost tomonidan kemirib,

qirib shikastlaydi. Buning natijasida kartoshka va boshqa ekinlarning poyalari sarg’ayadi,

o’sishdan tuxtaydi va qurib

qoladi. Umumiy xosildorlik keskin pasayadi. Buzoq boshilar

(xrushlar) - mart buzoq boshisi (Melonotha afflicta Ball), zararli buzoq boshi (Polyphilla

adspersa Motsch.), may xrushyaari (Melolontha melolontha, M. hypocastani). Sergo’ng

tuproqlarda 3-4 yil mobaynida yashovchi lichinkalari barcha ekinlar

qatori kartoshka va

boshqa ituzumguldoshlar oilasiga mansub ekinlarning ildizi va mevalarini kemirib shikast

yetkazadi.

---

Zararlanish oqibatida ko’chat soni va umumiy xosildorlik kamayadi, sifati esa pasayadi.

Ildiz kemiruvchi zarar- kunandalarga qarshi quyidagi ko‘rash tadbirlari tavsiya etiladi. 1.

Kuzgi shudgor va

yuqori agrotexnikani amalga oshirish. 2. Kuzgi tunlam rivojlanishini

feromon

tutqichlar

orqali o‘rganib, trixogramma

tarqatish. 3. Chertmakchi va

qora

qo‘ng‘iz lichinkalariga qarshi tuproqni yumshatish, fizikaviy xolatini yaxshilash. 4. Buzoq

boshi

ko‘paymasligi uchun sakla- nadigan gunglarning ustini

tuproq bilan yopish,

zararlangan gungni dalaga olib chi qishdan oldin uni tozalash. ’

5.Kimyoviy ko‘rash kartoshka ekilishig aniqlanganda amalga oshiriladi. Buning uchun

piretroid insektitsidlar,

ayniqsa desisni (0,7 l/ra) traktor yordamida purkab, ketidan

kultivatsiya o’tkazish yoki suv berish yaxshi natija beradi. Kichik paykallarda ko’chat ostita

tayyor eritmani (100-150 ml) qo’yib chiqish mumkin. Agar xar m

2

yerda 5 tadan ortiq; sim

qurt yoki bittadan ortiq buzoqboshi lichinkalari aniqlanganda amalga oshiriladi. Buning

uchun piretroid insektitsidlar, ayniqsa detsisni (0,7 l/ra) traktor yordamida purkab, ketidan

kultivatsiya o’tkazish yoki suv berish yaxshi natija beradi. Kichik paykallarda ko’chat ostiga

tayyor eritmani (100-150 ml) qo’yib chiqish mumkin.

---