7-ma’ruza. Atom tuzilishi

Elektron qavatlarning Bor nazariyasi bo’yicha tuzilishi.

• Elektron qavatlarning Bor nazariyasi bo’yicha tuzilishi.
• Daniyalik fizik Nils Bor o’z nazariyasida atomning yadro modelidan, nurlanishning kvant nazariyasi va nurlanishning uzluksizlik tabiatini hisobga olgan holda:
• 1. Elektronlar yadro atrofida har qanday orbitalar bilan emas, ma’lum aylanma orbitalar bilan aylanadi.Bu orbitalar “ruxsat etilgan” orbitalar deyiladi.
• 2. ”Ruxsat etilgan” orbitallar bo’yicha harakatlanishda elektronlarnur tarqatmaydi.
• 3. Elektronlar bir “ruxsat etilgan” orbitaldan ikkinchisiga o’tishda nur tarqatadi.Bu elektromagnit kvanti energiyasi atomning oxirgi holatdan boshlang’ich holatga o’tgandagi energiyalari farqidan topiladi.
• h=E2 – E1
• E2 va E1 atomdagi turli energetik holatlardagi energiyalar farqi.

6. Kvant mexanikasining nazariy asoslari

• 1924 y.da fransuz fizigi de- Broyl korpuskulyar to’lqin dualizmi nafaqat fotonlar uchun, balki elektron uchun ham o’rinli degan fikrni ilgari surdi:

• = h|m•v

• m –elektronning massasi va v- harakat tezligi.
• Mikrojismlarning ikki yoqlama xossalarini 1927 y.da
• Verner Geyzenberg tomonidan ta’riflangan noaniqlik prinsipi tushuntiradi.
• Mikrojismlarning tezligi (yoki impulsi p=m•v)
• va fazoviy holatini (koordinatlarini) bir paytni o’zida
• aniqlash mumkin emas.Bu noaniqlik prinsipi quyidagicha formulaga ega:
• qv h|m

• Holat noaniqligi (q) va tezlik noaniqligi ko’paytmasi h|m dan kichik bo’lishi mumkin emas. Noaniqlik prinsipi mikrojismlar uchun butunlay boshqacha qonunlar qo’llanishini ko’rsatadi.

7. Elektron bulut

• Kvant mexanikasida elektronning atomdagi holati elektron bulut orqali ko’rsatiladi.
• To’lqin funksiyasini qiymati =f(x,y,z) ga teng, bu yerda x,y,z koordinata nuqtalari.
• To’lqin funksiyasini kvadrati ( 2 ) atomlararo fazoda elektronning bo’lish ehtimolligini ko’rsatadi.Yadroatrofida 90% elektronning bo’lish ehtimoli bo’lgan fazo orbital deyiladi.

• 3-rasm. 2s- va 3s- elektronlarning radial taqsimlanish grafigi.

• 4-rasm.2p elektronlarning to’lqin funktsiyasi grafigi.

• 3-rasm. 2-s elektronga tegishli elektron bulut.

• 5-rasm. 2p- elektronlarning radial
• taqsimlanish ehtimolligini ko’rsatuvchi egri chiziqlar.
• 6-rasm. 2p- elektron bulutning ko’rinishi.
• 7- rasm. 3d- elektronlar bulutinining fazoviy shakli.