7-маvzu: informatsion-kommunikatsion texnologiyalarining dasturiy ta’minoti. Reja

O'z-o'zini tekshirish dasturi shaxsiy kompyuterning funktsional modullarini sinash uchun mo'ljallangan, ya'ni. dastur registrlarini kerakli ma'lumotlar bilan yuklash orqali kompyuter sxemalarini dastlabki holatga o'rnatish. Shaxsiy kompyuterning individual funktsional modullarini tekshirishda ularda nosozliklar aniqlanishi mumkin. O'z-o'zini tekshirish dasturi foydalanuvchini ekrandagi xabarlar va/yoki ovozli signal yordamida aniqlangan nosozliklar haqida xabardor qiladi.
Agar xato topilsa, disketdan yuklangan diagnostika dasturlari yordamida kompyuterni tekshirishni davom ettirish mumkin. Agar xato kompyuterning ishlashini buzmasa, foydalanuvchining iltimosiga binoan uni e'tiborsiz qoldirish mumkin. Agar kompyuterga yangi funktsional modul kiritilgan bo'lsa, u holda umumiy dastur o'z-o'zini tekshirish, ushbu modul uchun o'z-o'zini tekshirish dasturi qo'shiladi.
O'z-o'zini sinovdan o'tkazish muvaffaqiyatli yakunlangandan so'ng, kompyuter ishlashga tayyor. Dasturiy ta'minot uzilishi orqali boshqarish yuklash dasturiga o'tkaziladi. Ushbu dastur operatsion tizimning boshqa komponentlarini RAMga o'qish uchun mo'ljallangan. Agar ushbu operatsiya muvaffaqiyatli bo'lsa, boshqaruv faqat o'qilgan dasturga o'tkaziladi.
I/U drayverlari Kompyuterning tashqi qurilmalariga xizmat ko'rsatish uchun ishlatiladi. Ushbu dasturlar to'g'ridan-to'g'ri mos keladigan kontrollerlar bilan ishlaydi, bu esa foydalanuvchining bilmasligiga imkon beradi jismoniy tashkilot maxsus qurilma va faqat unga texnik xizmat ko'rsatadigan haydovchi buyruqlari bilan ishlash.
Haydovchilar quyidagi xususiyatlarga ega:

• 
  tizimga yangi drayverlarni qo'shish imkonini beruvchi ochiq tuzilma;
  
• 
  dasturiy ta'minot uzilishlari orqali drayverlarga kirishni tashkil etishning moslashuvchanligi, bu ularni xotiraning qat'iy belgilangan sohalarida tuzatmaslik, tez va oson almashtirish imkonini beradi;
  
• 
  drayver dasturlarini periferik qurilmalarning ma'lum bir sinfiga yo'naltiruvchi maxsus tuzilma, ularning parametrlari maxsus jadvallarga joylashtirilgan. Drayvlar ushbu jadvallardagi qiymatlarni o'zgartirish orqali ma'lum tashqi qurilmalar uchun sozlangan;
  
• 
  dagi turar-joy tasodifiy kirish xotirasi, bu sizga drayverdan istalgan vaqtda istalgan dasturdan foydalanish imkonini beradi.
  

Asosiy haydovchi dasturlariga quyidagilar kiradi: haydovchi qattiq disk, video adapter drayveri, klaviatura drayveri, printer drayveri, tizim drayverlari (taymerni o'rnatish, kompyuter konfiguratsiyasini tekshirish, operativ xotira hajmini aniqlash), qo'shimcha drayverlar (aloqa drayveri va boshqalar).
Operatsion tizim oladi ikkinchi (o'rta) daraja dasturiy ta'minot ierarxiyasi. U kompyuter tizimining resurslarini boshqaradi, jumladan operatsion va tashqi xotira, I/U qurilmalari va foydalanuvchi dasturlari. Operatsion tizim kompyuter bilan ichki dasturiy interfeys orqali o'zaro ta'sir qiladi. Bu apparat farqlari bo'lgan shaxsiy kompyuterlarga bir xil operatsion tizim bilan ishlash imkonini beradi.
OT - bu shaxsiy kompyuterni boshqarish dasturlari to'plami.
Dasturiy ta'minotning tarkibi foydalanuvchi kompyuter yordamida hal qilmoqchi bo'lgan vazifalar doirasi bilan belgilanadi.
Zamonaviy axborot texnologiyalarining keskin rivojlanishi birinchi navbatda dasturiy ta’minotning ilg‘or qadamlar bilan rivojlanishiga bog‘liq.
Axborot tizimlari nuqtai nazaridan dasturiy ta’minot – bu hisoblash texnikasi vositalari bilan ma’lumotlarni qayta ishlash tizimini yaratish va ulardan foydalanish uchun dasturiy va hujjatli vositalarni yig‘indisi tushuniladi. Komp-yuter texnologiyalari nuqtai nazaridan dasturiy ta’minot – bu hisoblash texnikasini bevosita ishini ta’minlovchi tizimli dasturiy ta’minot va amaliy masalalarni yechish uchun mo‘ljallangan amaliy dasturiy ta’minotlar to‘plamidan iboratdir. Tizimli dasturiy ta’minotni (TDT) tasnifi quyidagi sxemada keltirilgan.


AT-DT




Operatsion tizimlar

o

Servis dasturiy ta’minot

Dasturlash tillari

Texnik xizmat dasturlari
o

Bir vazifali

Ko’p vazifali

Tarmoq

Instrumentli qobiq DT

Utilitlar

Antiverus vositalari

Translyatorlar

Test dasturlari

Maxsus dasturlar

Hozirgi kunda yana bir tushuncha kiritilgan, bu ham bo‘lsa, dasturiy mahsulot – bu ma’lum bir ommaviy masalani hal qilishga mo‘ljallangan dasturlar tuplamidir. Dasturiy mahsulot boshqa mahsulotlarga o‘xshagan holda sotuvga chiqariladi. Umuman olganda dasturiy ta’minot va dasturiy mahsulot tushunchalari sinonim hisoblanadi. Servis dasturiy ta’minoti-foydalanuvchiga kompyuter bilan ishlashda qo‘shimcha xizmatlar taqdim etuvchi va operatsion tizimlar imkoniyatlarini oshiruvchi dasturiy mahsulotlar jamg‘armasidan iborat. Biroq, funksional imkoniyatlarga ko‘ra, servis vositalarini quyidagi vositalarga bo‘lish mumkin:  foydalanuvchi interfeysini yaxshilovchilar;  ma’lumotlarni buzilish va qoidasiz kirishlaridan himoya qiluvchilar;  ma’lumotni qayta ishlovchilar;  disk va tezkor xotira qurilmasi o‘rtasida ma’lumot almashuvini tezlashtiruvchilar;  virusga qarshi vositalar. OT ning sozlovchisi bo‘lgan qobiqlar operatsion qobiqlar deb ataladi. Utili-talar va avtonom dasturlar tor ixtisoslashgan bo‘lib,har biri o‘z vazifasini bajaradi. Biroq utilitalar avtonom dasturlardan farqli ravishda tegishli qobiqlar muhitida bajaradi. Qobiq foydalanuvchiga sifat jihatdan yangi interfeys taqdim etadi.OT foydalanuvchi operatsiya va buyruqlarini ikir-chikirigacha bilishdan ozod etadi. Utilitalar foydalanuvchiga qo‘shimcha xizmatlarni asosan disklar va faylli tizimlar bo‘yicha xizmat ko‘rsatish ko‘rinishida taqdim etadi. Utilitalar quyidagi vazifalarni bajarishga yo‘l qo‘yadi:  disklarga xizmat ko‘rsatish;  fayl va kataloglarga xizmat ko‘rsatish (xuddi qobiqlar kabi);  arxivni yaratish va yangilash;  turli rejim va formatlarda matnli va boshqa fayllarni bosish;  kompyuterni virusdan himoya qilish. Virusga qarshi himoyali dasturiy vositalar viruslarni topish va davolashni ta’minlaydi. 34 Texnik xizmat ko‘rsatish dasturlari deganda kompyuter ishi jarayoni yoki umuman hisoblash tizimida diagnostika va xatolarni topish uchun dasturiy-apparat vositalarining jamlanmasi tushuniladi.Ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi:-EHM va uning ayrim qismlari ishining to‘g‘riligi diagnostik va test nazorati vositalari shu jumladan ularning EHMda muayyan lokalizatsiyasi bo‘lgan xatolar va shikastlanishlarni avtomatik izlash.