-chi affiksli ot – terminlar semantik strukturasiga ko‘ra bir qancha guruhlarga bo‘linadi. Biror bir kasb-hunar, mutaxassislik bilan shug‘ullanuvchi sub’ekt nomini ifodalovchi terminlar: traktorchi («traktorist»), sportchi («sportsmen»), vositachi («makler»), neftchi («neftyanik»), suvoqchi («shtukatur»), elektrchi («elektrotexnik; elektrik; elektramantyor»), ekskavatorchi («ekskavatorщik») va h.k. muayyan kasb-hunar, mutaxassislikning aniq sohasida band bo‘lgan shaxsni anglatuvchi ot-terminlarni hosil qiladi: tankchi («tankist»), avtomatchi («avtomatchik»), dozimetrchi («dozimetrist»), zenitchi («zenitchik»), pontonchi («pontonyor») ( umumiy termin – jangchi), karatechi («karateist»), gimnastikachi («gimnast»), voleybolchi («voleybolist; voleybolistka»)( umumiy termin – sportchi), bo‘yoqchi («malyar»), betonchi («betonщik») -lik affiksli so‘z yasovchi model ushbu qolip o‘zbek tilidagi o‘ta sermahsul so‘z yasovchi modellardan biri bo‘lib, uning ko‘magida nafaqat sof o‘zbekcha (turkiycha), balki o‘zlashma so‘zlardan ham quyidagi turdagi ot- terminlar hosil qilinadi: - Holat, sifatning mavhumligi, umumiyligi ma’nosini ifodalovchi ot-terminlarni yuzaga chiqaradi. Mazkur ma’noli otlar asosan o‘zakdan anglashilgan holat-sifat, fazilat-sifat yoki muayyan belgiga ko‘ra voqelangan hodisani bildiruvchi ismlardan yasaladi. Ba’zi misollarni keltiramiz: liberallik («liberalizm»), safarbarlik («mobilizatsiya»), jangovorlik («boevыe kachestva»), ishtahasizlik («giporeksiya») va h. k.;
- belgi - xususiyat, sifat yoxud holatni ifodalovchi ot-terminlar yasaydi: zichlik («plotnost, uplotnyonnost»), suyuqlik («jidkost»), tenglik («ravenstvo»), ko‘rlik («ablepsiya»), sarosimalik («zameщatelstvo»), gomogenlik («gomogennost»), debillik («debilnost») va h.k.;
- qandaydir yumush, mashg‘ulot, vazifaga mo‘ljallangan narsa, buyum,ashyo nomini ifodalaydi: urug‘lik («semena, semennik»), qishlik («zimnaya odejda»), paxtalik («vatnыy kamzyul»), taglik («podguznik») va h.k.;
Do'stlaringiz bilan baham: |
