7-mavzu: Mustaqillik davrida hayotda yuz bergan tub o‘zgarishlarning o‘zbek terminologiyasiga ta'siri. Termin yasashda faol modellarning o‘rni. Istiqlol davri o‘zbek lug‘atshunosligi erishgan yutuqlar

ijtimoiy sharoit, umumiy turmush, hamkorlik, hamdo‘stlik ma’noli shaxslar nomini ifodalovchi ot-terminlar yasaydi: yurtdosh («sootechestvennik»), maslakdosh («yedinomыshlennik»), quroldosh («drug po orujiya»), kursdosh («odnokursnik»), polkdosh («odnopolchanin») va h.k.;

boshlang‘ich, dastlabki asosdan kelib chiqqan sifat, xususiyatni anglatuvchi terinlarni shakllantiradi: jinsdosh («odnorodnыy»), ohangdosh («sozvuchnыy»; «garmoniruyuщiy»), yo‘ldosh ( med. «plasenta») va h.k.;

ba’zi bir tilshunoslik terminlarini voqelantiradi:: sifatdosh («prichastie»), ravishdosh («deeprichastie»), undosh («soglasnыy zvuk»), shakldosh («omonim»), o‘zakdosh («odnokorennoy», «odnokornevoy») va h.k.

-soz affiksli so‘z yasovchi model

Forscha-tojikcha –soz suffiksli mazkur so‘z yasovchi model shaxs nomini ifodalovchi ot-terminlar yasashda nisbatan faolligi bilan ajralib turadi. –soz suffiksi qatnashuvi bilan hosil qilingan qator derivatlarning o‘zbek tili texnikaviy terminologiyasi tizimida nisbatan faol qo‘llanishi kuzatiladi:: samolyotsoz («samolyotostroitel»), kemasoz («sudostroitel»), soatsoz («chasovщik», «chasovыx del master»),

traktorsoz («traktorostroitel»), raketasoz («raketostroitel»), vertolyotsoz («vertolyotostroitel»), metallsoz («metallist»), asbobsoz («instrumentalщik»), vagonsoz («vagonostroitel»), stanoksoz («stankostroitel») va h.k.

-kar, -kor // -gor affiksli so‘z yasovchi model

Fors-tojik tilidan kirib kelgan ushbu suffiksli model yordamida muayyan kasb-hunar egalarini anglatuvchi terminlar yasaladi: chilangar («slesar»), zargar ( «zolotыx del master», «yuvelir»), da’vogar («istes»;

«pretendent»), sholikor («risovod»), javobgar («otvetchik»), tadbirkor («predprinimatel»), tajovuzkor («agressor») (Usmonov O.1975; 51-56) va h.k.