So‘z turkumlari nuqtai nazaridan o‘zbek tili terminologiyasi asosan ot, sifat, ravish va fe’l so‘z turkumlariga xos so‘zlardan iborat. Shak- shubhasiz, ot - terminlar o‘zbek terminlogiyasining poydevorini tashkil etadi. Ayni paytda, sifat turkumiga dahldor so‘zlarning terminologik leksika tarkibi taraqqiyotidagi o‘rni salmoqli ekanligini ham yoddan chiqarmaslik lozim. So‘z turkumlari nuqtai nazaridan o‘zbek tili terminologiyasi asosan ot, sifat, ravish va fe’l so‘z turkumlariga xos so‘zlardan iborat. Shak- shubhasiz, ot - terminlar o‘zbek terminlogiyasining poydevorini tashkil etadi. Ayni paytda, sifat turkumiga dahldor so‘zlarning terminologik leksika tarkibi taraqqiyotidagi o‘rni salmoqli ekanligini ham yoddan chiqarmaslik lozim. Affiksal usul bilan yasalgan ot turkumli termin (turdosh ot)lar Ot(sifat) turkumli so‘zlardan yasalgan terminlar –chi affiksli so‘z yasovchi model 1-davr: -chi affiksining tarixiy taraqqiyoti jarayonida harakat-holat, kasb-hunar, mutaxassislik ma’nolarni ifodalashi ravshan namoyon bo‘ladi. VII-X1V asr qadimgi turkiy run hamda eski turkiy til yozma manbalarida ushbu affiks ishtirokida yasalgan bedizchi, bitkachi, ayg‘uchы, alыmchы, altunchы singari juda ko‘p terminlar qo‘llangan. 2-davr: O‘zbek adabiy tilining asoschisi Alisher Navoiy “Muhokamat ul- lug‘atayn” asarida –chi affiksining funksiyasiga alohida diqqat qaratgan holda, uning qurchы, xizanachы, yarag‘chы, chavganchы, nayzachы, shukurchы, yurtchы, shilanchы, axtachы, takje professii: qushchы, barschы, qoruqchы, tamg‘achы, jibachi, yorg‘achы, halvachы, kemachi, qoychы singari turfa mansab va rutbalarni ifodalashdagi faolligini ta’kidlaydi. Alisher Navoiyning yozishicha, qazchы, quvchы, turnachы, kiyikchi, tavushqanchы kabi qush ovi bilan bog‘liq ko‘pgina terminlar ham –chi affiksi ko‘magida yasalgan 3-davr: Ilmiy-texnikaviy inqilob davrida, globallashuv va kompyuterlashtirish asrida –chi affiksli modelning so‘z yasash imkoniyatlari va doirasi bir necha barobar oshib ketdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
