7-mavzu: Orientirlash Reja: Topografik kartani orientirlash

5. Direksion burchaklar 
Zona sistemasida ish olib borilganda chiziq yo‘nalishini aniqlashda zonaning o‘qiy 
meridiani asos qilib olinadi va poligon uchlaridan o‘qiy meridianga parallel chiziqlar o‘tkazilib, 
shunga nisbatan chiziqning yo‘nalishi topiladi. Shunda chiziq uchidan o‘kiy meridianga parallel 

---

o‘tgan chiziqning shimoliy yo‘nalishidan soat strelkasi yuradigan tomon bo‘ylab berilgan 
chiziqqacha bo‘lgan gorizontal burchak direksion burchak bo‘lib, harfi bilan belgilanadi. 
Direksion burchak ham azimut burchagi kabi 0° dan 360
0
gacha bo‘ladi, ya’ni 
. 
Qichik joylarda chiziq azimuti va direksion burchagi bir xil bo‘lganidan, azimutni direksion 
burchak deb olinadi. Bir yo‘nalishdagi chiziqning direksion burchagi chiziqning hamma 
nuqtasida bir xil bo‘ladi (IX. 9–shakl). DS chiziqning D, A va V nuqta–laridan Sh
D
J
D
, Sh
A
J
A
va 
Sh
V
J
V
meridianlar o‘tkazib, DS chiziq azimut-lari topilgan; shaklga ko‘ra: 
D va V nuqtalardan A nuqta meridianiga (o‘qiy meridian) parallel chiziqlar o‘tkazilgan, 
ya’ni 
Shu parallel meridianlar shimolidan DC chiziqqacha hisoblangan direksion burchaklar
hamma yerda bir xilda, ya’ni Meridian-lar yaqinlashish burchagi o‘qiy meridiandan sharqdagi 
(o‘ngdagi) nuqtada musbat , g‘arbdagi (chapdagi) nuqtada manfiy 
ishora bilan olinadi. IX. 
7.7-rasmdan quyidagi tenglikni yozish mumkin: 
ya’ni azimut direksion burchakka meridianlar yaqinlanish burchagining al-gebraik qo‘shilganiga 
teng. Bu formula meridnanlar yaqin lashish burchagi g‘arbiy bo‘lganda ham qo‘llaniladi. 
Masalan, 
D 
nuqtada 
bo‘lsa, bo‘ladi. Bu qo‘l-lanmada meridianlarning yaqinlashish bur-chag‘ini hisobga olmay, 
meridianlarni parallel deb hisoblab, chiziq yo‘nalishini direksion va rumb burchaklar bilan 
ifodalaymiz. Shunda shakllardagi A larni lar bilan almashtirish mumkin. 
To‘g‘ri va teskari direksion burchak. To‘g‘ri chiziq AV ning direksion burchagi 
bilan teskari chiziq VA ning direksion burchagi orasida, shaklga ko‘ra quy 
A
VA
= A
AV
+180° yoki a'=a+180°, 
ya’ni teskari direksion burchak to‘g‘ri direksion burchakka 180
0 
qo‘shil-ganiga teng.