7-tema. Oylawdıń formaları: túsinik, pikir hám oy-juwmaǵı

Túsiniklerdiń payda bolıwınıń logikalıq usılları
Túsiniklerdi payda etiw ushın predmettiń eń áhmiyetli qásiyetlerin bólip kórsetiwimiz shárt. Onıń ushın predmetlerdi bir biri menen salıstırıw nátiyjesinde, olarǵa tán ulıwma belgini ajıratıwımız tiyis. Buǵan salıstırıw, analiz, sintez, abstrakciyalaw, ulıwmalastırıw sıyaqlı logikalıq usıllardı qollanıwdıń járdeminde erisemiz.
Salıstırıw dep predmetlerdiń uqsaslıǵın yamasa ayırmashılıǵın anıqlawshı logikalıq usılǵa aytıladı. Bul usıldıń járdeminde belgili bir predmetler gruppasına tán ulıwma belgiler anıqlanadı.
Predmettiń belgilerin bólip kórsetiw ushın, oylaw dárejesinde predmetti sostav bóleklerge bóliwimiz tiyis. Bunday logikalıq usıl analiz dep ataladı. Onıń járdeminde qanday da bir belgilerdi bóliw tiykarında, biz olardıń hár qaysısın óz aldına izertlew múmkinshiligine iye bolamız.
Hár bir bólekti óz aldına úyrenip, oylaw dárejesinde predmettiń bir pútinligin qayta tiklewimiz tiyis. Analiz járdeminde bóleklerge bólingen predmettiń sostav bóleklerin oylaw dárejesinde jámleytuǵın logikalıq usıl sintez dep ataladı. Sintez analizge qarama qarsı logikalıq usıl bolǵanı menen olar hámme waqıtta biri birin tolıqtırıp otıradı.
Predmetlerdiń eń áhmiyetli belgilerin áhmiyetli emes belgilerden bólip alıp qaraw, oylaw dárejesinde predmettiń tek dara belgilerine dıqqat awdarıp, basqa belgilerin esapqa almaw abstrakciyalaw logikalıq usılı járdeminde iske asırıladı. Sol sebepli abstrakciyalawde predmetlerdiń áhmiyetli emes belgilerin dıqqatqa almaw názerde tutıladı.
Izertlenilip atırǵan predmetlerdiń belgilerin sol predmetlerge uqsas predmetlerdiń hámmesine qollanıwǵa boladı. YAmasa dara predmetlerdi olarǵa tán bir qıylı belgilerdiń járdeminde bir tekles predmetlerdiń gruppasına jámlewge boladı. Bunday operaciya juwmaqlastırıw (ulıwmalastırıw) logikalıq usılı járdeminde iske asırıladı.
Solay etip, predmetler arasında uqsaslıq yamasa ayırmashılıqtı anıqlap (salıstırıw), uqsas predmetlerdi elementlerge bóleklep (analiz), olardıń eń áhmiyetli belgilerin ajıratıp (abstrakciyalaw), bul eń áhmiyetli belgilerdi jámlep (sintez) hám olardı bir tekles predmetlerge qollanıwdıń járdeminde (juwmaqlastırıw) - abstarktlik oylawdıń eń tiykarǵı formasınıń biri - túsinikti payda etemiz.
Solay etip, túsinik dep predmetlerdiń eń áhmiyetli belgilerin sáwlelendiriwshi oydıń formasına aytamız.