7-tema. Oylawdıń formaları: túsinik, pikir hám oy-juwmaǵı

Ekinshiden, predmetlerdi ulıwmalastırıw tipine qaray túsinikler jıynaqlawshı, jıynaqlawshı emes (bólistiriwshi), konkret hám abstrakt túsinikler bolıp bólinedi. Jıynaqlawshı túsiniktiń elementleri retinde bir pútinlik túrinde túsiniletuǵın bir tekles predmetlerdiń jıynaǵı alıp qaraladı. Mısalı, studentler gruppası, xalıq, biblioteka. Jıynaqlawshı emes túsiniklerdiń elementleri retinde dara predmetler túsiniledi. Mısalı, Qaraqalpaq mámleketlik universiteti.
Konkret túsinik dep óz betinshe ómir súretuǵın predmet yamasa predmetler jıynaǵın sáwlelendiriwshi túsinikke aytamız. Mısalı, student.
Abstraktlik túsinik dep predmetlerdiń qásiyetlerin, olar arasındaǵı qatnastı sáwlelendiriwshi túsinikke aytamız. Mısalı, juwapkershilik, batırlıq, saqıylıq.
Úshinshiden, predmetlerdi ulıwmalastırıwshı belgilerdiń xarakterine qaray túsinikler maqul hám teris, qatnaslı hám qatnassız túsiniklerge bólinedi.
Maqul túsinik dep mazmunında predmetlerge tiyisli bolǵan belgilerdi sáwlelendiriwshi túsinikke aytamız. Teris túsinik dep predmettiń mazmunına belgilerdiń tiyisli emes ekenligin sáwlelendiriwshi túsinikke aytamız. Maqul túsiniktiń mazmunın - maqullawshı belgi, teris túsiniktiń mazmunın - biykarlawshı belgi kórsetedi. Mısalı, sawatlı - maqullawshı túsinik, sawatsız - teris túsinik, anglichan tilinde sóylewshi - maqul túsinik, anglichan tilinde sóylemeytuǵın - teris túsinik.
Qatnaslı túsinik dep kórsetilgen predmetlerdiń basqa predmetlerge qatnasta ómir súretuǵının sáwlelendiretuǵın túsinikke aytamız, al qatnassız túsinik dep óz betinshe, basqa predmetler menen baylanıssız ómir súretuǵın túsiniklerge aytamız.
Anaw yamasa mınaw túsiniktiń túrin anıqlaw túsiniklerge logikalıq sıpatlama beriw dep ataladı. Mısalı, «yurist» túsinigine tolıq logikalıq sıpatlamanı tómendegishe beriwge boladı: «yurist» - ulıwma túsinik (sanǵa alınbaytuǵın), konkret, maqul, qatnassız. Túsiniklerge logikalıq sıpatlama beriw járdeminde túsiniklerdi belgileytuǵın sózlerdi durıs qollanıwǵa, olardıń mazmunın hám kólemin durıs anıqlawǵa boladı.