8 – Leksiya. Kalsiynasiya prosessinin’ teoriyaliq tiykarlari ha’m texnologiуаliq esaрlari

5. Soda pechleri bólimin avtomatlastırıwdın principiallıq tiykarları
Soda pechleri bóliminiń avtomatlastırıw kompleks turde sheshiledi. Onıń maqsetleri: soda pechleriniń ónimdarlıǵınıń karbonizaciya hám filtrlew bólimleriniń ónimdarlıǵı menen kelisiwi (muwapıqlasıwı); soda pechleri bólimindegi texnologiyalıq processlerdi avtomatlastırıw. Bólim transportlıq mexanizmlerdi avtomat tárizde blokirovkalawshı hám avariyalıq jaǵdaylardı óshiriwshi sistemalar menen úskenelengen. Soda pechleriniń ónimdarlıǵın muwapıqlastırıw wazıypası is júzinde kelip tusiwshi natriy bikarbonatınıń soda pechlerine avtomat tárizde bolistiriliwine alıp keledi, óytkeni natriy bikarbonatı aǵımı avtomatlastırıw sistemasında jetekshi orında turadı. Kópshilik soda zavodlarında natriy bikarbonatı pechlerge lentalı transporter arqalı jetkerip beriledi, lentadan sodanı «plujkalar» hár bir pechtiń qasında jaylasqan, kishkene bunker-techkalarga taslaydı. Lentadaǵı “plujka” nıń jaǵdayı bunker-techkadaǵı bikarbonat qáddinin regulyatorı menen qoyıladı (ornatıladı). Bikarbonat pechte avtomat tárizde lentalı dozatorlar menen dozirovkalanadı, olar, aqırǵı pechtiń dozatorınan basqası, arnawlı esaplaw qurılmasınan tapsırma aladı. Esaplawshı qurılma (barlıq filtrlerden) kelip tusiwshi bikarbonattıń massasın, islep turǵan pechlerdiń sanın hám pechtegi natriy bikarbonatınıń berilgen sarplanıwı hám aqırǵı pechtiń haqıqıy ónimdarlıǵı arasındaǵı ayırmashılıqtı esapqa aladı.
Aqırǵı pechtiń dozalatorı ónimdarlıqtı, bunker – techkadaǵı bikarbonattıń qáddine proporcional túrde ósiredi, ol jerge lentalı transporterde qalǵan bikarbonat qaldıǵınıń barlıǵı túsedi. Natriy bikarbonatınıń kelip túsiwi kóbeygende yamasa islep turǵan pechlerdiń sanı kemeygende esaplawshı qurılma pechlerdiń dozatorına tapsırmanı kúsheytedi, ol kelip túsiwshi natriy bikarbonatınıń massasına tuwra proporcional hám islep turǵan pechler sanına keri proporcional. Dozatorlar soda pechlerine natriy bikarbonatı beriliwin kóbeytedi, bunda onıń bunker – techkadaǵı qáddi kemeyedi hám qáddi regulyatorı lentadaǵı ısırıwshı “Plujkalardıń„ halatın ózgertedi, sonda bikarbonattıń qáddi áwelgi halına keledi. Bikarbonattıń qalǵanı aqırǵı pechtiń bunker-techkasına kelip túsedi.
Eger bul pechkanıń ónimdarlıǵı qalǵan pechlerdiki menen birdey bolsa, onda tártiplestiriw processi usınıń menen juwmaqlanadı – bikarbonattıń barlıǵı bólistiriledi. Eger aqırǵı dozatordıń ónimdarlıǵı qalǵan pechlerdiń ónimdarlıǵınan ayırmashılıqqa iye bolsa, esaplawshı qurılma qalǵan pechlerdiń dozatorlarına sonday tapsırma beredi, bunda olardıń ónimdarlıǵı aqırǵı pech ónimdarlıǵına jaqınlasatuǵın tárepke ózgeredi. Sistema sonday-aq ayrım dozatorlardıń ónimdarlıǵı boyınsha dara-dara tapsırma ornatıw imkaniyatın beredi.
Texnologiyalıq processti avtomat tárizde tártiplestiriw tómendegilerden ibarat. Soda pechiniń oshaǵına jaǵılıw ushın beriletuǵın janılǵınıń muǵdarı, soda pechiniń uzayıwı menen baylanısqan regulyator járdeminde tártiplestiriledi. Janılǵı – hawa qatnasınıń regulyatorı hawa muǵdarın janılǵı sarplanıwına proporcional túrde uslap turıwǵa múmkinshilik beredi. Oshaqtaǵı siyreklesiw pechtiń tartıw regulyatorı járdeminde oshaq gazleriniń shiberine tásir etiw jolı menen turaqlastırıladı. Bunnan tısqarı arnawlı regulyator, soda pechleriniń ishindegi gazdiń basımın belgili dárejede uslap turadı. Soda pechine bikarbonattıń beriliwi kóbeygende pechtegi aralaspanıń temperaturası, demek baraban diywallarınıń temperaturasıda páseyedi. Bul jaǵdayda barabannıń uzayıwı kemeyedi hám uzaytıw regulyatorı járdeminde janılǵı beriliwi uzayıwı, aldıńǵı dárejesine jetkenge shekem asırıladı.
Sonıń menen bir waqıtta janılǵı-hawa qatnasınıń regulyatorı janıw ushın hawa beriliwin kóbeytedi. Nátiyjede oshaq gazleriniń kólemi ózgeredi, bul pechtiń oshaǵında basımnıń joqarılawına alıp keledi; oshaqtaǵı siyrekletiw regulyatorı, oshaqtaǵı siyreklesiw áwelgisindey bolǵanga shekem ishberige tásir etip baslaydı. Soda pechi barabanında natriy bikarbonatı tarqalǵanda ajıralıp shıǵatuǵın gazdiń kólemi artadı. Gazlerdiń basımı joqarılaydı, sonda basım regulyatorı, pechten shıqqan gazdiń basımı áwelgi basımǵa jetkenshe, drosellik qaqpaqtı ashıp qoyadı.
Transportlardı blokirovkalaw materiallardıń jónelisi boylap, transport qurallarınıń birewi toqtatılsa, barlıq transport quralların avtomat tárizde toqtatılıwın hám olardı iske qosqanda keri tártipte baslanıwın (eń keyin toqtatılǵanı birinshi qosıladı h.t.b) názerde tutadı.
Soda pechiniń barabanı toqtaǵanda, pechtiń oshaǵındaǵı gazlerdiń basımı normadan joqarı kóterilgende, tábiyiy gaz basımınıń normadan joqarı yamasa tómen ózgerisinde, sonday-aq janılǵını jaǵıw ushın beriletuǵın, hawanıń basımı páseygen jaǵdaylarda, janılǵı beriliwin avtomat tárizde toqtatıw názerde tutılǵan.
Returlı pechlerde, returlıq sodanı jetkerip beriwshi shnek toqtap qalǵanda, natriy bikarbonatın beriwdiń avtomat tárizde toqtatılıwı da názerde tutılǵan.