8 – Leksiya. Kalsiynasiya prosessinin’ teoriyaliq tiykarlari ha’m texnologiуаliq esaрlari

63-Súwret. Shınjır zbenosınıń propili:
1 – tisli pıshaq,
2 – tutas pıshaq,
3 – pech barabanı.

64-Súwret. Retursız soda pechleriniń júklew bólimi: 1 – motor, 2 – júklewshi-ılaqtırǵısh, 3 – ıǵal bikarbonattıń bılǵawıshı, 4 – júklew kamerasınıń tıǵızlaǵıshı, 5 – qursaw, 6 – pechtiń awzı, 7 – baraban, 8 – shınjır, 9 – salnikli tıǵızlaǵısh, 10 – shınjırdıń sharnirli shıyırshıǵı (bekkemlegishi).

65-súwrette ıǵal bikarbonattı ılaqtırǵıshtıń dúzilisi kórsetilgen. Ilaqtırǵıshtıń korpusı 3 júklew kamerasınıń diywalına qatırılǵan. Iǵal bikarbonat, barabanlı altı yacheykalı júklegishtiń 5 ústinde jaylasqan, tuwrı múyeshli sańlaq 1 arqalı ılaqtırǵıshqa kelip túsedi. Valǵa otırǵızılǵan ılaqtırıwshı bel 6 júklegishtiń ózine jaqın qırlarındaǵı ıǵal bikarbonattı qırshıp aladı hám onı soda pechine ılaqtıradı. Júklegish 5 hám bel 6, shkivti 12 aylandırıwshı, elektromotordan aylanısqa túsiriledi. Shkivtiń valına shesternyalar 13 hám 7 otırǵızılǵan. Júklegish, ótkeriwshi shesternya 10 arqalı 13 – shesternyadan aylandırıladı, ılaqtırıwshı bel 6 – berilisli shesternya 9 arqalı 7 – shesternyadan aylandırıladı.

65-Súwret. Retursız soda pechleriniń ıǵal bikarbonattı ılaqtırǵıshı:
1 – ıǵal bikarbonattı beriw ushın sańlaq, 2, 4 – suw kóylekshesi, 3 – ılaqtırǵıshtıń korpusı, 5 – barabanlı azıqlandırǵısh, 6 – taslawshı bel, 7, 11, 13 – shesternyalar, 9, 10 – berilisli shesternyalar, 12 – shkiv.

Shesternyalardıń aylanıslar sanı hám olardıń diametrleriniń qatnası sonday tárizde tańlap alınǵan, yaǵnıy ılaqtırıwshı beldiń 6 aylanıw tezligi júklegishtiń 5 aylanıw tezliginen altı ese kóp boladı. Bunday qatnastı ılaqtırıwshı bel bir aylanǵanda júklegishtiń bir sekciyasınan natriy bikarbonatıń qırshıp tazalap alıp hám pechke ılaqtırıp úlgeredi.

Ilaqtırıwshı beldiń 7 hám 9-shesternyaları dóńgelek yamasa ellips formasına iye bolıwı múmkin. Ellips formasındaǵı shesternyalı ılaqtırıwshı bel, cilindr formasındaǵı shesternyalı belge qaraǵanda, ıǵal bikarbonattı 2,5 ese uzaq aralıqqa taslaydı, bunı tómende keltirilgen maǵlıwmatlardan kóriwge boladı:
Ilaqtırıwshı beldiń aylanıw tezligi, ayl/min…….182 195 220
Shesternyalardıń ılaqtırıw uzaqlıǵı, m;
cilindr formasındaǵı…………………………..2,5 3,0 3,4
ellips formasındaǵı ……………………………6,5 8,0 9,5
Pechtiń bikarbonattıń salmaǵı boyınsha sıyımlılıǵı, onıń júklegishke 2 beriletuǵın (64-súwretke qarań) muǵdarın, natriy bikarbonatı bılǵawıshı hám júklegish-ılaqtırǵısh arasında ornatılǵan qaqpaq (zaslonka) járdeminde (súwrette qaqpaq kórsetilmegen), ózgertiw jolı menen tártiplestiriledi. Ilaqtırǵıshtıń korpusı, 2 hám 4-kóylekshelerge (65-súwret) beriliwshi suw menen suwıtıladı, bul úskeneniń ishki betlerine ıǵal bikarbonattıń jabısıwın kemeytedi. Pechke ıǵal bikarbonattıń júkleniwi bir tegis emesligi sebebinen retursız soda pechleriniń jumıs rejimi, returlı pechlerdikine qaraǵanda turaqlılıǵı kemirek, bul ılaqtırǵısh betleriniń sıbalıp qalıwına, bılǵawıshtan ıǵal bikarbonattıń bir tegis kelip túspewine h.t.b. baylanıslı boladı.
Returlı soda pechleriniń jumısında júklew sxeması basqasha. Júklegish-ılaqtırǵıshtıń ornına, ıǵal bikarbonat bılǵawıshınıń astıńa júklegish-aralastırǵısh ornatılǵan. Iǵal bikarbonat bılǵawıshtan tuwrı múyeshli kesimdegi awız (gorlovina) 1 arqalı (66-súwret) júklegishke kelip túsedi hám reduktor 3 arqalı elektromotordan 4 aylandırılatuǵın, barabanǵa 2 túsedi. Baraban saat tiline qarama- qarsı baǵıtta aylanǵanda ıǵal bikarbonat, baraban 2 hám tártiplestiriwshi rolik 14 tárepinen payda etiliwshi, sańlaq arqalı ótedi. Aralastırıwǵa beriletuǵın, natriy bikarbonattıń muǵdarı, usı sańlaqtıń ólshemi menen tártiplestiriledi. Bikarbonat mólsherlewshi (doziruyushiy) sańlaqtan ótip, eki valikli aralastırǵıshqa 5 túsedi. Barabannıń 2 betine hám valikke 14 jabısqan ıǵal bikarbonat 13, 15 hám 16-pıshaqlar menen qırshıp alınadı. Returlıq soda úskenege awız 10 arqalı salınadı, barabanǵa 11 túsedi hám onıń saat tili baǵıtı boyınsha aylanısında aralastırǵıshqa 5 tógiledi. Returdı regulyator 12 dozirovkalaydı. Aralastırǵıshlardıń bazı-bir túrlerinde baraban 11 hám regulyator 12 joq, returlıq soda aǵım boyınsha tikkeley aralastırǵıshtıń 5 ózine salınadı (súwrette kórsetilmegen). Bul jaǵdayda retur sarplanıwınıń turaqlılıǵın awızdıń 10 aldına ornatılǵan, onsha úlken bolmaǵan shnek támiyinleydi.
Júklegishtiń astıńda jaylasqan, aralastırǵısh-sopaq túrdegi truba kórinisinde boladı, onıń ishinde eki qalaqlı bılǵawıshlar 6 qarama-qarsı táreplerge aylanadı. Hár bir bılǵawıshtıń qalaqları kvadrat valǵa 17 párik baǵıtı boylap bir-birine 90⁰ múyesh astıńda jaylasqan hám aralaspanı soda pechiniń awzına qaray aralastırıw ushın 45⁰ múyesh astıńda iyiledi. Qalaqlar aralaspanı astıńan ilip aladı hám joqarıǵa kóteredi. Bul aralaspanıń jaqsı aralastırılıwın támiyinleydi hám aralastırǵıshtıń ultanında nıǵızlanıp qalıwınıń aldın aladı. Tayar aralaspa nawaǵa 9 hám arı qaray pechke ketedi. Qadaǵalap turıw ushın aralastırǵısh lyuk 7 hám qaqpaqqa 8 iye. Házirgi waqıtta bikarbonattı soda pechine lentalı dozatorlar menen júklewdiń avtomatlasqan usılı islep shıǵılǵan.
67-súwrette returlı soda pechiniń tayar ónimdi, túsiriwshi tárepinen qurılısı kórsetilgen. Barabannıń artqı qaqpaǵınıń oraylıq sańlaǵınan salnikte túsiriwshi párikli shnektiń 2 korpusı ótkerilgen. Barabannıń ishinde shnektiń korpusınıń joqarǵı tárepinde kesilgen jeri bar, ol arqalı soda kelip túsedi. Shnektiń germetikligin támiyinlew ushın párik úzik-úzik etip soǵılǵan, bul usı aralıqta, pechten gazdiń sırtqa shıǵıp ketiwine tosqınlıq jasawshı, soda kópshiginiń jaratılıwın támiyinleydi.