8-Mavzu: Boshqaruv hisobi tashkil qilish 63,Boshqaruv hisobining funksiyalari

65,Boshqaruv hisobida xarajatlarning tasniflanishi va mazmuni.

Ishlab chiqarish xarajatlarini to‘g‘ri hisobga olish boshqaruv buxgaltеriya

hisobi oldidagi muhim vazifalardan biri hisoblanadi.
Odatda, ishlab chiqarish xarajatlari mahsulot ishlab chiqarishni
tayyorlashdan boshlab, uni tayyor mahsulot holida omborga qabul qilingungacha
bo‘lgan xarajatlar yig‘indisidan iborat bo‘ladi va ular mahsulot ishlab chiqarish
tеxnologiyasi va ishlab chiqarishning xususiyatiga qarab har hil bo‘ladi.
Xarajatlarning salmog‘i ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxiga, tannarx esa
korxonaning daromadiga ta'sir qiladi.
Korxonalarning o‘ziga xos hususiyatiga ko‘ra, xarajatlar tayyorlov va qayta
ishlash xarajatlariga bo‘linadi. Tayyorlov xarajatlariga xom ashyoni sotib olish,
saqlash, jo‘natish va boshqa xarajatlar kirsa, qayta ishlash xarajatlariga esa
mahsulotni qayta ishlab mahsulotlar olish bilan bog‘liq xarajatlar kiradi.
ko‘rsatkich 21-BHMS schyotlar rеjasida 2010, 2310, 2510-schyotlarida
hisobga olinadigan xarajatlar quyidagi turkumlardan tarkib topadi.
1. Matеrial xarajatlari.
36
2. Mеhnatga haq to‘lash xarajatlari.
3. Ijtimoiy sug‘urta xarajatlari.
4. Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarning amarti-zatsiya ajratmalari.
5. Pul xarajatlari.
6. Boshqa to‘g‘ri xarajatlar.
21-BHMS schyotlar rеjasida 9400 «Davr
xarajatlari» schyotida hisobga olinadi va hisobot yilining oxirida korxonaning
olgan daromadi hisobidan qoplanadi.
Bu Nizomga asoslangan holda barcha xarajat moddalarini quyidagicha ifodalash
mumkin:
1. Mahsulotlarni ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar:
-bevosita va bilvosita moddiy xarajatlar;
-bevosita va bilvosita mehnat xarajatlari;
-boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan ishlab chiqarish yo‘nalishidagi
ustama xarajatlar.
2. Davr xarajatlari:
-sotish xarajatlari;
-ma’muriy xarajatlar;
- boshqa operatsion xarajatlar va zararlar.
3. Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar:
-foizlar bo‘yicha xarajatlar;
-xorijiy valyuta operatiyalarida Yuzaga keladigan salbiy kurs farqlari;
-qimmatli qog‘ozlarga qo‘yilgan mablag‘larni qayta baholash;
-moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar.
4. Favqulodda zararlar.
Xo‘jalik Yurituvchi sub’ektlarda moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar
muomalalarini buxgalteriya hisobida aks ettirish uchun quyidagi schyotlar belgilangan:
9610-«Foizlar ko‘rinishidagi xarajatlar»;
9620-«Kurs farqlaridan zararlar»;
9630-«qimmatli qog‘ozlarni chiqarish va tarqatish bo‘yicha xarajatlar»;
9690-«Moliyaviy faoliyat bo‘yicha boshqa xarajatlar».