8-mavzu: Inson motivatsiyasining vaziyatlilik va shaxslilik jabhalari

8-mavzu: Inson motivatsiyasining vaziyatlilik va shaxslilik jabhalari

8-mavzu: Inson motivatsiyasining vaziyatlilik va shaxslilik jabhalari.
Motiv vaziyatli qo‘zg‘alish va barqaror shaxs dispozitsiyasi sifatida. Erishganlik motivatsiyasini vaziyatli rivojlanishi kognitiv modellari: K.Levin, T.Dembo, S.Eskalon, L.Festinger, Dj.Atkinson, X.Xekxauzen.M.Sh.Magomed-Eminov va I.A.Vasilev modellarining tanqid qilinishi. Erishganlik motivatsiyasini vaziyatli rivojlanishni o‘rganishdagi zamonaviy an’analar. Shaxs motivatsion sohasining tavsifi. Shaxsning o‘zini tartibga solish motivatsiyasi. Shaxslilik mazmuni va barqaror motivatsiyalar. Hayot mazmuni shaxs motivatsion sohasining integratori.

K.Levinning «Maydon nazariya»si. K.Levin (1890-1947) Germaniyada tug‘ilgan va AQShda ko‘p yillar samarali ishlagan. U barcha tashqi olam omillarini «fizik maydon» va odamning ichki olamini «psixik maydon» deb ajratadi. Uning fikricha bu ikkala maydon orasida o‘zaro tortishish va itarish xususiyatlari mavjud. Bu xususiyatlar shaxsning ehtiyojlari va motivlariga bog‘liq ravishda yuzaga chiqadi. Uning fikricha tashqi muhit va shaxsning ichki dunyosi orasidagi muvozanat buzilsa, shaxs harakatlarida, xulq-atvorida zo‘riqish paydo bo‘ladi. K.Levin tomnidan shaxsning guruhdagi o‘rni, mavqei, liderlik hodisalari, nizolar o‘rganilgan.

Da'volar darajasining qonuniyligini o'rganish, qoida tariqasida, maxsus eksperimental protseduralar yordamida amalga oshiriladi; umuman olganda, bu odamning reaktsiyalari, xulq-atvori, turmush tarzi haqida qandaydir bashorat qilish imkonini beradi. Bunday prognoz, shubhasiz, nafaqat umumiy va ta'lim psixologiyasi uchun, balki turli xil ruhiy kasalliklar kursining xususiyatlarini o'rganishda ham muhimdir.

Intilishlar darajasi tushunchasi psixologiyaga K. Levin maktabining vakili T. Dembo tomonidan kiritilgan. Da'volar fenomeni bo'yicha birinchi eksperimental tahlilni ham ushbu maktab vakili F. Xopp amalga oshirdi. Keyinchalik F. Xopp tomonidan qo'llanilgan tajriba sxemasi an'anaviy bo'lib qoldi. Uning mohiyati shundan iboratki, tajriba qo'yilgan vazifalar qiyinchilik bilan taqsimlanadi. Intilish darajasi sub'ektning turli xil qiyinchiliklarni tanlashda xatti-harakatlaridan kelib chiqadi.

F. Xopp va T. Demboning dastlabki asarlari ushbu tadqiqot sohasiga qiziqishni uyg'otdi va da'volar darajasiga ta'sir qiluvchi omillarni o'rganishga bag'ishlangan eksperimentlarning boshlanishi bo'lib xizmat qildi. Muvaffaqiyat va muvaffaqiyatsizlikning bir sohadagi talablar darajasiga ta'siri o'rganildi; olti oylikdan boshlab muvaffaqiyat va muvaffaqiyatsizlik tajribasining ontogenezi; Bir vazifani bajarilish darajasining boshqasida da'volar darajasiga ta'siri va boshqalar. Olingan natijalarni xulosa qilganda, K. Levin da'volar darajasida aniq va chuqur individual farqlar mavjudligini yozgan: "Da'volar darajasi va ijro etish darajasi o'rtasidagi bog'liqlik shaxslar va odamlar o'rtasida juda katta farq qiladi. paydo bo'ladi, bu mustahkam va umumiy shaxsiy xususiyatdir. " U intilish darajasining balandligi (a) intilish darajasini iloji boricha yuqori darajada ushlab turish, (b) muvaffaqiyatsizlikka yo'l qo'ymaslik, c) intilish darajasini kelajakdagi ishning haqiqiy bahosi bilan chambarchas bog'liq bo'lish tendentsiyasining natijasi deb hisoblagan.
Ushbu ketma-ket ishlarning yakuniy natijasi da'volar darajasi fenomenini nazariy izohlashda birinchi urinish bo'lgan "natijaviy valentlik nazariyasi" ni yaratdi. Ushbu nazariyaga ko'ra, inson shaxsiy maqsad sifatida muvaffaqiyat darajasi valentligi va muvaffaqiyatni kutish va muvaffaqiyatsizlikni kutish qobiliyati o'rtasidagi farq maksimal darajadagi qiyinchilik darajasini tanlaydi. Ushbu nazariyaning noqulay tomoni shundaki, uning mualliflari muvaffaqiyatni kutish va valentlikning qiymati kabi vaziyatni o'zgaruvchan tanlov sharoitida shaxsning xatti-harakatlarini tushuntirishda foydalanganlar.