8-mavzu. Ishlab chiqarish korxonasining ratsional tashkiliy struktrasini shaklllantirish Reja

8-mavzu. Ishlab chiqarish korxonasining ratsional tashkiliy struktrasini shaklllantirish
Reja:
8.1. Ishlab chiqarish turlari
8.2. Ishlab chiqarishni tashkil etish bosqichlari
8.3. Ishlab chiqarishni tashkiliy-texnologik tayyorlash
8.4 Ishlab chiqarish jarayoni va uning turlari
Ishlab chiqarish jarayoni va uning tuzilishi. Ishlab chiqarish jarayoni – korxonaning murakkab va ko’p irrali faoliyati asosida tashkil topgan bo’lib, uning asosiy vazifasi dastlabki xom-ashyoni tayyor mahsulotga aylantirishdir. Ishlab chiqarish jarayoni mehnat vositasi ishlab chiqarish uroli va jonli mehnat harakati yiindisidan iborat bo’lib, xom-ashyoning tayyor mahsulotga aylantirishga xizmat iladi. Ma`lumki xom-ashyolarning tayyor mahsulotga aylanishiga amma jarayonlarning roli bir xil bo’lmaydi.
Ba`zi jarayonlar xom-ashyoning (masalan: pivo pishirish jarayonida pishiruvchi oozlar yoki konserva zavodida pasterilizatsiya jarayonlari) tayyor mahsulotga aylantirishda bevosita atnashadi. Shunday jarayonlarning yiindisi asosiy ishlab chiqarishni tashkil etadi. Ayrimlari esa xom-ashyoning tayyor mahsulotga aylanishida kerakli imkoniyat yaratadi. Bular korxonaga tayyor mahsulot yetkazib berish, dastgolarini tuzatish, elektr uvvati bilan ta`minlash, tayyor mahsulotlarni jo’natish kabi yordamchi jarayonlar yiindisidan iborat. Bu jarayonlar yiindisiga yordamchi ishlab chiqarish jarayoni deb ataladi.
Asosiy va yordamchi ishlab chiqarish jarayonlari va qisman mehnat bir – biri bilan o’zaro boli tarzda yo’lga o’yilgan olda yuori sifatli mahsulot ishlab chiqarish natijasida korxona yuori darajadagi samaradorlik ko’rsatkichlarga erishadi. Shuni aytish kerakki, asosiy ishlab chiqarish jarayonlarida, bir xil uchastikalarning unumliligi bir-biriga mos emasligi, ishchilarning noto’ri joylashtirilishi, dastgolar konpanovkasi buzilishi, texnologiya tuzimiga e`tibor bermaslik, mehnatni ilmiy asosda tashkil ilmaslik natijasida yordamchi ishlab chiqarish jarayoni yuori darajada tashkil etilmasligi kabi olatlar korxona texnikaviy-iqtisodiy ko’rsatkichlarning pasayishiga olib keladi.
Ishlab chiqarish jarayonlarining yiindisi qisman mehnat jarayonlaridan iborat bo’lib, ularni turkumlashda oilona variantlardan foydalanib, to’ri loyialash talab etiladi. Ishlab chiqarish jarayonida texnologik jarayonni chizma bo’laklarga tasimlashda olislikni talab iladi, chunki ularda doimiy alomatlar salanib olishi kerak. Ishlab chiqarish jarayoni – chizma bo’laklarining birlamchi asosiy qismidir. Ishlab chiqarish jarayoni – ish kuchi, mehnat buyumi va mehnat vositasining doyimiyligi natijasida paydo bo’ladi agar ulardan aysi biri o’zining harakati va sifati jiatidan o’zgarsa yangi ishlab chiqarish jarayoni paydo bo’ladi. (Ishchi ish urolini yoki xom-ashyoni o’zgartirsa, albatta yangi mahsulot, yangi mehnat paydo bo’ladi).
Bir xil ish joyida bir yoki bir necha ishchilar turli xil jarayonni boshqarishi mumkin. Bu esa qisman mehnat jarayonini tashkil iladi. Ko’chib yuruvchi jarayon mehnat buyumining bir joydan ikkinchi joyga o’tish (fazodagi) olatini o’zgartiradi.
Nazoratchi jarayon texnologik jarayonning anday vaziyatda bajarilayotganini (arorat, namlikning to’ri topilishi) nazorat ilib turadi.
Ta`minlovchi jarayon texnologik jarayonning oidali kechishiga shartsharoit yaratib beradi. Ishlab chiqarish jarayonlarining bajarilish usullari uch turga bo’linadi: mashinada (mashina yordamida va ishchi nazorati ostida) amalga oshiriladigan jarayon, o’lda (mashina yordamisiz) bajariladigan jarayon, jarayon mashina va o’l kuchi birdamligida ishchining bevosita ishtirokida bajariladi.