8-mavzu. Ob’ektning matematik tavsifini tuzish. Reja

Matematik tavsifni tuzishning eksperimental usuli. 
Tajribaviy usullaming afzalligi - obyekt xossalarini yetarli aniq tavsifida 
parametrlarni o‘zgarish tor diapazonida olinadigan matematik tavsifining 
soddaligidir. Tajribaviy usullaming asosiy kamchiligi - obyektning konstruktiv 
tavsiflari, jaryonning rejimli parametrlari, moddalarning fizik-kimyoviy xossalari va 
tenglamaga kiruvchi sonli parametrlari orasida funksional aloqani tiklab 
bo'lmasligidir. Bundan tashqari, tajribaviy usul bilan olingan matematik tavsiflarni 
boshqa bir xil turli obyektlarga yoyish mumkin emas. 
Matematik tavsifini tuzish analitik va tajribaviy usuliarining «kuchli» va 
«kuchsiz» tomonlarini borligi kombinatsiyalangan tajribaviy-analitik usulini ishlab 
chiqish zaruratiga olib keldi. Uning mohiyati tavsifning tenglamalarini analitik tuzish, 
eksperimental ladqiqotlar o‘tkazish va ular natijalari bo‘yicha tenglamalaming 
parametrlarini lopislulan iborat. Matematik tavsifini olishga bunday yondashishda 

---

tajribaviy va analitik usullaming ko‘p ijobiy xossalarini saqlab qoladi.Matematik 
tavsifining tarkibi. Shaklan matematik tavsif o‘zida tenglamalarning yagona tizimiga 
jarayonning turli o‘zgaruvchilarini bog‘lovchi bog‘lanishlar majmuini ifodalaydi. Bu 
bog‘lanishlar orasida umumiy fizik qonunlami aks ettiruvchi (masalan, modda va 
energiya saqlash qonunlari) tenglamalar bo‘lishi mumkin, «elementan> jarayonlarini 
tavsiflaydigan (masalan, kimyoviy o‘zgarishlar) tenglamalar, jarayonning 
o‘zgaruvchilariga chegaranishlar va sh.k. Bundan tashqari, matematik tavsifi tarkibiga 
jarayonning har xil parametrlari orasidagi turli nazariy shakli nomaMum yoki o‘ta 
murakkab empirik va yarim empirik bog‘lanishlar ham kiradi. 
Jumladan, modellanayotgan obyekt haqida nazariy ma’lumotlarning yo‘qligida 
yoki ancha chegaralangan hajmida, hatto uni xossalarini tavsiflovchi bog‘liqliklarning 
orientirlangan ko‘rinishi maMum boMmaganda ham matematik tavsifning 
tenglamalari ishlayotgan obyektning (matematik tavsifini tuzish eksperimental usuli) 
statistik tekshirishlari natijasida olingan empirik boglanishlarning chiqish va kirish 
o‘zgaruvchilarini bog’layotgan tenglamalar tizimlari orqali ifoda etishi mamkin. Bu 
modellar odatda obyektning kirish va chiqish parametrlari orasidagi regression 
bog‘lanishlar ko‘rinishiga ega va, albatta, modellashtirish obyektning fizik mohiyatini 
aks ettirmaydi, bu esa ularni qollashda olinayotgan natijalami umumiylashtirishni 
qiyinlashtiradi.