9-14-laboratoriya

Ketma-ketli hisoblagichlar. Soddalik uchun statik boshqaruvli uchta triggerdan tashkil topgan jamlovchi hisoblagich ishini ko`rib chiqamiz. Bunday hisoblagichning o`tishlar jadvali 21.1-jadvalda, uning funksional sxemasi esa 1.1-rasmda keltirilgan. Odatda, triggerlar, demak hisob­lagichlar VA, qo`shimcha hisoblagich chiqishlarida oldindan belgilangan sonni o`rnatuvchi So`rnatish kirishiga yoki hisoblagichni dastlabki holatiga qaytaruvchi signal beruvchi R olib tashlash kirishlariga ega.
9.1-jadval
Jamlovchi hisoblagichning holatlar jadvali

m	Q3	Q2	Q1
0	0	0	0
1	0	0	1
2	0	1	0
3	0	1	1
4	1	0	0
5	1	0	1
6	1	1	0
7	1	1	1
8	0	0	0

9.1-rasm.Ketma-ket uzatiluvchi ikki pog`onali T-triggerliuch razryadli jamlovchi hisoblagich sxemasi.

Sanoq boshlanishidan oldin barcha triggerlar chiqishlarida nol daraja (Q₃=Q₂⁼Q₁=0) bo`lgan dastlabki holatga keltiriladi. Buning uchun hisoblagich sxemasida R kirishlari o`rnatilgan bo`lib, ular «0 ni o`rnatish» umumiy shinasiga ega. Bu shinaga olib tashlash impulsi beriladi. Ma’lumotlari ketma-ket uzatuvchi hisoblagichlarda sanoq impulslari triggerning birinchi razryad kirishiga beriladi. Bu Skirish. Keyingi keluvchi har bir razryad uchun qayta ulanish signallari avvalgi razryadning invers chiqishidan uzatiladi, ya’ni hisoblagich razryadlari ketma- ket qayta ulanadi. Triggerning invers chiqishlari ishlatilmaydi, So`rnatish kirishlarida esa mantiqiy 0 potensiali mavjud bo`ladi. Bu yerda m — sanoq boshidan berilayotgan kirish impulsi raqami.

Hisoblagich ishini 9.1-jadvalga asosan tahlil qilamiz. Ko`p razryadli ikkilik sonning kichik razryadiga mos keluvchiQ<sub>1</sub>o`z holatini har sanoq impulsi kelishi bilan; Q₂ har ikkinchi impuls kelishi bilan, Q₃ esa har to`rtinchi impuls kelishi bilan o`zgartiradi. Uch razryadli hisoblagich impulslarining maksimal soni 7 ga teng. Sakkizinchi impuls kelganda hisoblagich 0 ga o`tadi va hisobni yangidan boshlaydi. Agar hisoblagichchiqishilaridaQ<sub>3</sub>= 1, Q<sub>2</sub>=0, Q<sub>1</sub> kombinatsiya yoki 101 ikkilik uch razryadli son mavjud bo`lsa, bu hisoblagichga beshinchiimpuls kelganini anglatadi.
Statik boshqaruvli triggerlardaSchiqishning T₀ aktiv mantiqiy darajasi bo`lib mantiqiy bir signali hisoblanadi. Shuning uchun buQ<sub>1</sub>Q<sub>2</sub>Q<sub>3</sub>0 ni o`rnatishsignal berilishi davomida trigger S kirishdagi xalaqitlarni (shovqinlarni) bemalol qabul qilishi mumkin. Yolg`on ishga tushib ketishni bartaraf etish uchun Skirishda signal mavjud bo`lgan vaqt mobaynidaSma’lumot kirishida signal mantiqiy 0 ga teng miqdorda o`zgarishsiz qolishi kerak. Amalda bu talab raqamli qurilmaning murakkablashib ketishiga olib keladi.
Dinamik boshqaruvli triggerlar yuqorida aytib o`tilgan kamchilik- dan holi. Ketma-ket uzatishli dinamik D-triggerlarda bajarilgan uch razryadli jamlovchi hisoblagich sxemasi 9.2-rasmda keltirilgan.

9.2-rasm.Ketma-ket uzatishli dinamik D-riggerlarda bajarilganuch razryadli, jamlovchi hisoblagich sxemasi.

Ketma-ket keluvchi har razryad holatining o`zgarishi avvalgi razryadning 1 dan 0 ga o`zgarishi, ya’ni boshqaruv impulsining kesimi bilan amalga oshiriladi. Bu esa trigger qisqa vaqt mobaynida qayta ulanishi mumkinligini anglatadi.