9-amaliy mashg‘ulot mavzu: Texnologik mashina vajihozlar detallarini ta’mirlash usulini tanlash

9-AMALIY MASHG‘ULOT
Mavzu: Texnologik mashina vajihozlar detallarini ta’mirlash usulini tanlash

Detallarni mexanik ishlov berish bilan tiklashga ta’mirlash o‘lchamlari, qo‘shimcha ta’mirlash elementlari, detal qismlarini almashtirish usullari kiradi.

Ta’mirlash o‘lchamlari (TO‘) usuli. Detallarni TO‘ bo‘yicha qayta tiklashning mohiyati shundan iboratki, birikuvchi detallardan biriga ta’mirlash o‘lchami bo‘yicha mexanik ishlov berishdan, birikuvchi ikkinchi detalni esa yangisiga yoki ma’lum ta’mirlash o‘lchami bo‘yicha tiklangani bilan almashtirishdan iborat. Ta’mirlash o‘lchamlari soni va qiymati avvaldan belgilanganligi hisobga olinsa, o‘zaro birikuvchi ikki detalni bir –biriga bog‘liq bo‘lmagan holda yasash mumkin. Val bo‘yinlari va detallarning teshiklari uchun ta’mirlash o‘lchamlari qiymati hamda soni qanday aniqlanishini ko‘rib chiqamiz.

1-rasm. Valning ta’mirlash o’lchamini hisoblash sxemasi
V al bo‘yinlari uchun ta’mirlash o‘lchamlarining qiymatlari va sonini aniqlash. Ishlatilgunga qadar valning nominal diametri d_n ga teng bo‘lsin, eyilish natijasida valning bo‘yinlari kichiklashib, d_e ga teng bo‘lib qolsin. Valning notyokis eyilishi natijasida eyilishining maksimal qiymati δ_max, minimal qiymati esa δ_min, bo‘lsin. Val bo‘ynini TO‘ bo‘yicha tiklash uchun unga d_t diametrgacha x qo‘yim bilan mexanik ishlov berilishi lozim. 1-rasmdan, ta’mirlash o‘lchamining qiymati quyidagicha aniqlanadi:


d_t= d_n-2(δ_max, +x). (1)

(1) ifodadagi maksimal yeyilish qiymati (δ_max,) ni val maxsus markazlarga o‘rnatilib, uning radial urilishini indikator bilan o‘lchash orqali aniqlash mumkin. Ammo bu usulni amalga oshirish uchun ma’lum qiyinchiliklar vujudga keladi va ko‘p vaqt sarf qilinadi. Amaliy maqsadlar uchun δ_max, ning qiymati val bo‘ynining minimal va maksimal qiymatlari bo‘yicha analitik usulda aniqlanadi.

Val bo‘ynining umumiy eyilish miqdori quyidagicha aniqlanadi:


δ_,u= d_n- d_e= δ_max,+ δ_min. (2)

Eyilish notyokislik koeffitsienti tushunchasini kiritamiz, uning qiymati

ρ= δ_max,/ δ_u (3)


(2) ifodagi δ_max, ning qiymati (3) ifodaga qo‘ysak,


d_t=d_n-2(ρ δ_u +x) (4)

Yeyilish notekislik koeffitsientining chegaraviy qiymatlari bo‘yicha quyidagi ikki eyilish jarayoni sodir bo‘lishi mumkin. Tyokis eyilish va bir tomonlama eyilish.

Tekis yeyilishda umumiy eyilish miqdori quyidagicha aniqlanadi (1-rasm, a):

δ_u = d_n- d_e=2 δ_max=2 δ_min.

2-rasm. Valning yeyilish sxemasi
a – tekis yeyilish; b – bir tomonlama yeyilish

U holda

Bir tomonlama yeyilishda umumiy yeyilish miqdori quyidagicha aniqlanadi
(2-rasm,b):
δ_u= δ_max,
u holda

Demak, eyilishdagi notyokislik koeffitsientining o‘zgarish chegarasi:

0,5≤ ρ≤1

Ta’mirlash o‘lchamlarining mumkin bo‘lgan qiymatlari va sonlarini aniqlash uchun (26) ifoda γ=2(ρδ_u+x) deb belgilaymiz va uning ta’mirlashdagi oraliq deb ataymiz. Aytaylik, ta’mirlashdagi oraliq barcha ta’mirlash o‘lchamlari uchun bir xil bo‘lsin. U holda har bir ta’mirlash o‘lchamining qiymati quyidagicha aniqlanadi.

Birinchi TO‘ uchun: