9-ma’ruza asosiy va yordamchi lahimlarda kon bosimining sodir bo‘lishi reja

Mustaxkamlagichga ta’sir etuvchi bosimni hisoblash 
M.M. Protodyakonov uslubi. Stvol mustahkamlagichiga ta’sir etadigan 
kuch Kulon nazariyasiga asoslangan holda aniqlanadi. Bu nazariyaga asosan, kuch 
tik (yassi tayanch) devorga o‘z og‘irligi bilan sochiluvchan massiv siljishi natijasida 
sodir bo‘luvchi bosim bilan o‘lchanadi. Sirpanish nazariyasining qiyalik burchagi 
quyidagicha aniqlanadi. 
2
4





bunda 

- ichki ishqalanish burchag. Stvol mustahkamlagichiga ta’sir etuvchi bosim 
)
2
4
(
2





Htg
p
(3) 
Mustahkam tog‘ jinslari uchun formulada keltirilgan ichki ishqalanish 
burchagi o‘rniga (to‘lishi) mumkin bo‘lgan haqiqiy ichki ishqalanish burchagi qabul 
qilinadi. Bu qiymat materiallarni bir-biriga tortilishini inobatga oladi va tog‘ jinsi 
mustaxkamlik koeffitsienti bilan quyidagicha bog‘liq, 
f
tg
k


bu bog‘liqlikni massiv xolatining eng oxirgi chegaraviy sharoit ifodasidan aniqlash 
mumkin: 
c
tg





bunda 

va 

silchish yuzasidagi urinma va normal kuchlanish. (4)-Ifodani chap va 
o‘ng tomonini (

) qiymatga bo‘lsak quyidagi ifoda xosil bo‘ladi 
f
c
tg
tg
k









bunda -
f
M.M. Prtodyakonov bo‘yicha tog‘ jinsi mustaxkamlik koeffitsienti. 
YUqorida 
keltirilgan 
(3) 
ifodadan 
ko‘rinib 
turibdiki 
stvol 
mustaxkamlagichiga ta’sir etuvchi bosim faqatgina uning joylashgan chuqurligiga 
bog‘liq, lekin bu ifoda (stvol kesib o‘tgan) tog‘ jinslar xossalari va mustaxkamlagich 
tavsiflarini inobatga olmaydi. 

---