9-ma’ruza mavzu

MUXOKAMA UCHUN SAVOLLAR:
Bilish darajasidagi o`zlashtirishga doir:

1. 
   Diazotashkil etuvchi sifatida azogenlarni qo`llashning muammolari nimada?
   
2. 
   Diazotashkil etuvchining aktiv va passiv turg`un xolatlarini tuzilishi va olinishi qanday?
   
3. 
   To`liq ranglovchi tarkiblar nima?
   

Mavzuni mustahkamlashga doir testlar:
1).Umumiy formulasiAr-N=N-O Na bo`lgan passiv turg`un diazotashkil etuvchi qanday ataladi?
A). Diazoaminobirikma V) Diazosulfonat S) Diazol
D) diazotat E) Azotol
2). Diazol nima?
A) Diazoniy xlorid va metallarning qo`sh tuzi
V) Diazoniy va sulfokislotalar tuzi
S) A, V D) Azogen E) Diazoniy xlorid
3).25 kg anilindan necha kg diazol 2[C₆H₅ -N≡N]⁺ 2Cl‾ ^. ZnCl₂ olinadi?

1. 
   45,8 B) 48, 9 C) 63,0 D) 56,0 E) 50,0
   

4).30 kg Diazolpushtirang [O₂N-(CH₃O) C₆H₃ -N≡N]⁺ paranitro -orto metoksibenzoldiazoniy-2,5-naftalindisulfokislotani sintez qilish uchun necha kg 2,5-naftalindisulfokislota kerak? Reaktsiya chiqimi 80 %.

1. 
   18,46B) 14.77 C) 16,7 D) 15,4 E)21,0
   

3-savolning bayoni: To`liq ranglovchi aralashmalar , azo- va diazotashqil etuvchilarning kukun xoldagi aralashmasi bo`lib, ular orasidagi azoqo`shilish reaktsiya ma`lum sharoitdagina boradi.

1. 
   Rapidlar (diazotollar), diazotat va azotol aralashmasi:
   

Ar - N= N - O Na + Ra - ONa
2.Rapidazollar (diazosulfanollar), diazosulfonat va azotol aralashmasi:
Ar - N= N – SO₃ Na + Ra - ONa

3. 
   Rapidogenlar (diazoaminollar) diazoaminobirikma (triazinlar) va azotol aralashmasi:
   

Ar - N= N - NHR + Ra - ONa

4. 
   Pologenlar, diazoaminobirikma (triazon) va azotol aralashmasi:
   

Diazotollar tarkibidagi yarim maxsulotlar reaktsiyaga kirishib, suvda erimaydigan azobo`yovchi moddalar hosil bo`lishi uchun kuchsiz kislotali muhit qilmok kerak. Diazosulfanollar uchun esa yuqori tempertura (bug`li muhit) va kuchsiz kislotali muhit yaratish yoki oksidlovchi (K<sub>2</sub> Cr<sub>2</sub> O<sub>7</sub>) , bilan ishlov bermoq lozim. Diazosulfanollarda reaktsiya sodir bo`lishi uchun ular bilan shimdirilgan mato sirka yoki chumoli kislota bug`i bilan ishlov olishi kerak. YUqoridagi to`liq bo`yovchi tarkiblar kamchiligi shuki, kislotali muhitda ishlov berish murakkab, uskuna korroziyaga uchraydi. Bo`lar ichida pologenlar (Polshada chiqariladi) neytral sharoitda bug` ta`sirida bo`yovchi modda hosil qiladi. Rossiyada ham neytral muhitda aktiv xolatga o`tuvchi diazoaminobirikmalar chiqariladi. Ular asosidagi diazoaminollar nomlanishida «N» ko`rsatkichi bo`ladi. Bunday diazoaminobirikma olish uchun amin stabilizator qilib antranil kislotaning N - monoalqil hosilalari ishlatiladi.
Atsetat tolalari uchun ishlatiladigan to`liq bo`yovchi tarkiblar azoatsetlar nomi bilan chiqariladi va azoamin va azotolning o`ta maydalangan aralashmasidir. Masalan, azoatset qizil S azoamin pushti rang O va azotol OA lar aralashmasidnan iborat. Azoatsetning sodali suspenziyasi bilan shimdirilgan atsetat matosi natriy nitritning kislotali eritmasidan o`tkaziladi. Bunda azoamin diazotirlanadi va diazoniy tuzi suspenziyadagi azotol bilan reaktsiyaga kirishib tola g`ovaklarida suvda erimaydigan azobo`yovchi modda hosil bo`ladi.
MUXOKAMA UCHUN SAVOLLAR: