9-maruza: uch fazali va mahsus transformatorlar reja: Uch fаzаli trаnsformаtor; Аvtotrаnsformаtorlаr

a)
b)

t

0
C

B

A

1
t
mA

A

B

C

c)
2. Аvtotrаnsformаtorlаr 
Аvtotransformatorda birlamchi va ikkilamchi chulgʼamlar elektr jihatdan 
oʼzaro bogʼlangan boʼlib, ikkilamchi chulgʼam birlamchi chulgʼamning bir qismini 
tashkil etadi. Аvtotransformatorlar bir fazali va uch fazali qilib ishlab chiqariladi. 
Bir fazalilari laboratoriya avtotransformatorlari (LАTR) tarzida keng qoʼllanadi 
(9.2-rasm). Uch fazali transformatorlarning quvvati bir fazalilarga qaraganda katta 
boʼlib, chulgʼamlari moyli baka tushirilgan boʼladi. 
1
U
2
U
1
I
2
I
2
1
I
I

a)
1
U
2
U
1
I
2
I
1
2
I
I

b)
9.2-rasm.

---

3 
Аvtotransformatorlar kuchlanish keng doirada oʼzgartiriladi. Ular 
kuchlanishni orttirib yoki pasaytirib beradi. 9.2-rasm, a va b da kuchlanishni 
orttiruvchi va pasaytiruvchi avtotransformatorlarning sxemalari berilgan. 
Kuchlanishni orttirib beruvchi avtotransformatorning (9.2- a rasm) 
sxemasidan 
koʼrinadiki, 
birlamchi 
kuchlanish 
U
1
avtotransformator 
chulgʼamlarining bir qismiga berilib, ikkilamchi kuchlanish U
2
uning ikkala 
chulgʼamidan olinmoqda. Kuchlanishni pasaytirib beruvchi avtotransformatorda 
(9.2- a rasm) birlamchi kuchlanish U
1
butun chulgʼamning bir qismidan 
olinmoqda. 
Аgar chulgʼamning barcha oʼramlari
boʼlib, shoxoblangan 
oʼramlari w
2
boʼlsa, u holda orttiruvchi va pasaytiruvchi avtotransformatorlarning 
transformatsiya koeffitsientlari tegishlicha 
(orttiruvchi) va 
(pasaytiruvchi) tarzda ifodalanadi. 
Ishlatilish sharoitiga qarab avtotransformatorlar transformatsiya koeffitsienti 
oʼzgaradigan qilib ham yasaladi (masalan, LАTR). 
Аvtotransformatorlar oʼzgaruvchan tok Matorlarini ishga tushirishda teatr 
binolaridan yorugʼlik kuchini oʼzgartirishda; uy-roʼzgʼor va laboratoriya ishlarida 
keng qoʼl lanadi.