9-mavzu banklarning vujudga kelishi va rivojlanishi reja banklarning vujudga kelishi va mohiyati Banklarning funksiyalari

Banklar bajaradigan operatsiyalarining tabiati jihatidan –universal va 
ixtisoslashgan banklarga bo‘linadi. Universal banklar banklar bajaradigan barcha 
operatsiyalarni bajaradi. Bunga misol sifatida tijorat banklarini keltirish mumkin. 
Ixtisoslashgan banklar esa iqtisodiyotning ma’lum tarmog‘iga xizmat ko‘rsatish va 
shu tarmoqni rivojlantirish maqsadida tashkil etiladi. Mamlakatimiz 
mustaqilligining dastlabki yillarida qator ixtisoslashgan banklar (O‘zmevasabzavot, 
Zaminbank, Engilsanaot, G‘allabank, Paxtabank) tashkil etildi. Milliy iqtisodiyotning 
rivojlanishi va bozor munosabatlarining chuqurlashuvi natijasida ushbu banklar 
universal banklarga aylantirilib, bir – biriga qo‘shib yuborildi yoki universal tijorat 
banklariga aylantirildi. 
SHuningdek, ixtisoslashgan banklar, tashqi iqtisodiy operatsiyalarni bajarish, 
investitsion faoliyat bilan shug‘ullanishi mumkin. Biroq mamlakatimizda, alohida 
tarmoqqa xizmat ko‘rsatadigan yoki operatsiyalarni bajaradigan ixtisoslashgan 
banklar mavjud emas. 
SHu bilan birga banklarning faoliyati xizmat ko‘rsatadigan tarmoqlari, filiallarining 
soni, xizmat ko‘rsatish doirasi, kapitalining hajmi nuqtai nazaridan ham tasniflanadi. 

---

13 
Xizmat ko‘rsatadigan tarmoqlari bo‘yicha – banklarning faoliyatiga e’tibor 
qaratadigan bo‘lsak, ayrim banklar iqtisodiyotning turli tarmoqlariga xizmat 
ko‘rsatadi. Jumladan, avtomobilsozlik, neft sanoati, qurilish va boshqa sohalar. 
Masalan, mamlakatimiz Sanoatqurilishbanki ko‘plab tarmoqlarga xizmat ko‘rsatadi, 
biroq asosiy faoliyati og‘ir sanoat korxonalariga xizmat ko‘rsatishga qaratilgan. 
SHuningdek, Agrobankning asosiy faoliyati qishloq xo‘jaligi korxonalariga, 
Asakabank mashinasozlik sohasiga va hokazo. 
Filiallarining soni bo‘yicha – ayrim banklarda filiallar umuman mavjud emas, 
ayrimlarida esa mamlakatning barcha hududlarida filiallari mavjud. 
Mamlakatimizda bunday banklar sirasiga Agrobank, Xalqbank, Mikrokreditbanklarni 
kiritish mumkin. Ushbu banklarning mamlakatimiz tumanlarining deyarli barchasida 
o‘z filiallari faoliyat yuritadi. Banklarning filiallari yuridik shaxs sifatida barcha 
huquq va majburiyatlarga ega bo‘lmaydi, ular tegishli nizom asosida bosh bank 
tomonidan berilgan chegaralangan huquq va majburiyatlar doirasida faoliyat yuritadi.