9-mavzu. Buxgalteriya hisobining registrlari va shakllari. Reja

Yozuvlarning xarakteriga qarab hisob registrlari xronologik va tizimli (sistematik) turlarga bo’linadi.
Xronologik registrlar hujjatlarni ro’yxatga olish uchun mo’ljallangan. Ulardagi yozuvlar xronologik tartibda yoki hujjatlarning buxgalteriyaga kelib tushish paytiga qarab amalga oshiriladi. Bu yerda ro’yxatga olinayotgan ma’lumotlarning hyech handay guruhlanishi amalga oshirilmaydi.
Bir turdagi operasiyalar bo’yicha hujjatlarni ro’yxatga olish uchun xizmat qiladigan vedomostlardan tashqari xronologik registrlarga turli jurnallar (masalan, ro’yxatga olish jurnali) kiradi.
Tizimli (sistematik) registrlar xo’jalik operasiyalarini ma’lum guruhlash (sistemalash) uchun mo’ljallangan. Ularda maxsus ustunlar bo’lib, ularga tegishli operasiyalarning summalari yozib qo’yiladi.
Xronologik yozuv registrlariga misol keltiramiz:
Mahsulotni jo’natish va sotish vedomosti

To’lov talabnomasi		Xaridor buyurtmasi yoki to’lovchi	Nomlari bo’yicha miqdor			To’lov talabno-masidagi summa.	To’langan
Sana	№		A buyumi	B Buyumi	va h.k		Sana	Summa
01.06 02.06 04.06 07.06	168 169 170 171	“Mikond”A.J. “Zenit” A.J. “Zenit” A.J. “Mikond”A.J.	200 100 100 200	50 - 50 -	- - - -	12000 5000 7000 10000	12.06 19.06 24.06	2000 5000 7000
Iyunda jami			95000	6250	-	78500	-	56000

Sintetik registrlarga mahsulot ishlab chiqarish va sotishning analitik hisob schyotlarining shakllariga operasiyalarning u yoki bu tartibda guruhlanadigan barcha registrlar kiradi.

Hozirgi paytda xronologik va tizimli yozuvlarni bir martalikda olib boradigan turli-tuman aralash (kombinasiyalashtirilgan) registrlar tobora keng tarqalmoqda.
Fermer xo’jaliklarida tizimli hisob «Bosh jurnal» deb nomlanadigan registrlarda yuritilishi mumkin. Unda yozuvlar varaqning yuzida (birinchi betida) ham xronologik, ham tizimli tartibda yuritilishi mumkin.
Aralash registrlar sintetik va analitik hisobni bir martalikda yuritish yo’li bilan ham tuzilishi mumkin.
200 yil dekabridagi «Hisob-kitob» schyotining debeti bo’yicha oborot vedomosti

Bosh daftar bo’yicha oy boshiga soldo 312500 so’m
Qator №	Yozib berish sanasi	Schyotlarning kreditida						Jami
		Sotildi.	Kassa	Har xil debitor va kreditorlar b-n h/klar	Bankning qisqa muddatli kreditlari	Foyda va zararlar	Boshqalar
1	06	6800	2400	-	5000	-		14250
2	10	48500	4210	1500	-	-		24210
3	15	21000	-	-	-	1650		11650

Aralash registrlardan foydalanish xronologik va tizimli ma’lumotlarni yoki sintetik hamda analitik hisob ko’rsatkichlarini bir martalikda bir ish amalida olish imkonini beradi. Shuningdek, hisobli ro’yxatga olish ishlarining hajmini qisqartirib, uni ancha yaqqollashtiradi. Uning afzalliklari aynan mana shundadir.