9-Mavzu: Insonfalsafasi(Falsafiyantropologiya) Mavzu rejasi

Inson qadri. Istiqlol inson qadri, uning manfaat va ehtiyojlari bilan bog’liq 
masalalarni dolzarblashtirib yubordi. Inson qadri uning ijtimoiy hususiyatlari, 
jamiyatda amalga oshirgan faoliyati, boshqalarga va atrof-muhitga munosabati, 
kamolotga etganligi, ijtimoiy hususiyatlarni o’zlashtirib olganligi va ularni ma`naviy 
qiyofasida namoyon qila olganligida ham ko’rinadi. Odam bolasining shahsga 
aylanishi, o’z qadrini va o’zgalar qadrini anglash jarayoni uzoq yillar davom etadi. 
Umuman, odamzod naslining hozirgi avlodi uchinchi ming yillikni kutib 
olayotgan bugungi kunlarda butun dunyoda qadrlash falsafasining umuminsoniy 
mezonlarini amaliyotda qo’llashga ehtiyoj kuchaydi. Taassufki, inson zoti 
sayyoramizda yashagan ilk davridan boshlab qadr va qadriyatni ustuvor bilganida, 
Yer yuzining zamonaviy manzarasi butunlay boshqacha tus olgan, kishilikni 
ekologik bo’hronlar, urush havfi va ma`naviy tanazzul kabi umumbashariy 
muammolar kutib turmagan bo’larmidi?Yoshlar va qadrlash tamoyillari. Insonning 
butun umri shahsiy qadriyatlarni takomillashtirish, o’z qadrini kamolga etkazish, 

---

o’zgalar, jamiyat, zamon va undagi sodir bo’layotgan o’zgarishlar qadrini 
anglashga intilish jarayonidan iboratdir. O’z shahsi va boshqalar qadrini anglab 
etish uchun insonning kamoloti davomida shakllangan ma`naviy qiyofasi va 
dunyosi ezgulikka hizmat qilishi, yuksak ijtimoiy sifatlarga ega bo’lishi, uning o’zi 
esa hayotning mohiyati va maqsadini tug’ri anglaydigan darajada tarbiyalangan 
bo’lmoQi lozim. Ushbu ma`noda, Suqrotning «O’z o’zingni angla!» — shiori G’oyat 
katta ahamiyat kasb etadi. 
Shaxsning qadri u yashayotgan zamon, undagi jarayonlar, ijtimoiy, tarixiy 
shart-sharoitlar bilan dialektik aloqadorlikda namoyon bo’ladi. Muhit va davr 
talablari shahs qadrini shakllantirib, sayqallab boradi, uning o’zi esa o’z qadrining 
shahsiy talablari, ehtiyojlari va maqsadlari bilan naqadar aloqadorligini chuqurroq 
anglab olish tomon boradi. Qadriyatlar yoshlarga hayot mazmunini chuqurroq 
tushunish, jamiyat qonun-qoidalaridan tug’ri foydalanish, o’zlarining hatti-
harakatlarini ana shu ma`naviy mezonlar talabiga moslashtirish imkonini beradi. 
Hozirgi davrda talaba va o’quvchilarga qadrlash va qadrsizlanish jarayonlarining 
mohiyatini anglatish, mustaqillik e`lon qilgan qadriyatlarning ahamiyatini tug’ri 
tushuntirishga erishish nihoyatda dolzarb masaladir. 
Yoshlar, xususan talabalar va o’quvchilarni ma`naviy barkamol avlod 
vakillari sifatida tarbiyalash va shakllantirishda qadr va qadrlash tuyg’usi, 
qadriyatlar kategoriyasi, ularning mohiyati, mazmuni, namoyon bo’lish shakllari 
tug’risidagi bilimlarning majmuasi bo’lgan zamonaviy aksiologiya, ya`ni 
qadriyatshunoslikning asoslarini o’rgatish nihoyatda muhim. Ana shu sababdan 
ham umuminsoniyatning qadrlash me`yorlari borasida to’plagan yutuqlarini 
umumlashtirgan bilim sohalari imkoniyatidan foydalanish ta`lim-tarbiya 
samaradorligining asosiy mezonlaridan biridir.