9-modul finanslıq investiciya hám investitsion siyasat. Pul aylanısı, kredit hám bankler. Reja

Kredittıń mánisi, dárekleri hám wazıypaları

fKredit bos turǵan pul qarjıların ssuda fondı formasında toplaw hám olardı aqshaǵa mútáj bolıp turǵan huqıqıy hám fizikalıq shaxslarǵa islep shıǵarıw hám basqa mútajlikleri ushın málim múddetke, procent tólewleri menen qaytarıw shártida qarızǵa beriw munasábetlerin ańlatadı.
Pul formasındaǵı kapital ssuda kapitalı dep atalsa, onıń háreketi kredittıń mazmunın quraydı.
Kredit munasábetleri eki sub'ekt ortasında, yaǵnıy pul iyesi (qarız beretuǵın ) hám qarız alıwshı ortasında júzege keledi.
Hár qıylı kárxanalar (firmalar ), shólkemler, mámleket jáne onıń mákemeleri hám de xalıqtıń keń qatlamı kredit munasábetleriniń sub'ektleri esaplanadı. Sanap ótilgen sub'ektlerdiń áyne hár biri bir waqtıniń ózinde de qarız alıwshı hám da qarız beretuǵın ornında shıǵıwı múmkin.
Kredit munasábetleriniń ob'ekti jámiyette waqtınsha bos turǵan pul qarjları bolıp tabıladı.
Tákirar islep shıǵarıw processinde tovarlar, ekonomikalıq resurslar hám pul qarjılarınıń dóńgelek aylanıwı kredit munasábetleriniń ámeldegi bolıwın talap etedi. SHu menen birge dóńgelek aylanıw processinde anıq súwrette waqtınsha bos turatuǵın pul qarjları hám basqa pul resursları kredit qarjılarınıń dáregin quraydı.
Kredit resurslariniń tiykarǵı dárekleri tómendegilerden ibarat :
1) kárxanalardıń amortizatsiya ajıratılǵan qarjıları ;
2) ónim satıwdan alınǵan pul tushumlari;
3) kárxanalardıń islep shıǵarıw, pán hám texnikanı rawajlandırıw fondlari, materiallıq xoshametlew fondlari;
4) kárxanalar paydası. Olar mámleket byudjeti hám kredit sisteması menen esap -kitap etińuncha, sonıń menen birge onıń tiyisli bólegi kárxana mútajlikleri ushın paydalanǵanǵa shekem banktegi esaplarında saqlanadı ;
5) banktegi byudjet mákemeleri, kásiplik awqamları hám basqa social shólkemlerdiń ámeldegi pul resursları ;
6 ) xalıqtıń bos pul qarjları.
Tákirar islep shıǵarıw processinde waqtınsha bos pul resursları payda bolıwı menen bir waqıtta, ekonomikanıń ayırım buwınları hám tarawlarında qosımsha pul qarjılarına mútajlik payda boladı.
Áwele kredit qayta bólistiriw wazıypasın atqaradı. Onıń járdeminde kárxanalar, mámleket hám xalıqtıń bos pul qarjları ssuda fondı formasında toplanıp, keyin bul aqshalar kredit mexanizmi arqalı ekonomika tarmaqları mútajliklerin esapqa alıp qayta bólistiriledi. SHu arqalı kredit islep shıǵarıw procesiniń úzliksizligin támiyinlewge xızmet etedi.
Ekinshiden, kredit aqshaǵa teńlestirilgen tólew quralların (veksel', shek, sertifikat hám t.b. ) júzege shıǵarıp, olardı xojalıq ámeliyatına engiziw wazıypasın atqaradı.
Úshinshiden, kredit naq pullar ornına kredit pullardı rawajlandırıw hám pul mámilesin jedellestiriw menen mámile ǵárejetlerin tejew wazıypasın atqaradı.
Tórtinshiden, kredit ssuda fonditıń háreketi (qarız beriw hám qarızdı undirish) arqalı ekonomikalıq ósiwdi xoshametlew wazıypasın atqaradı.
Besinshiden, kredit óz mákemeleri arqalı ekonomikalıq sub'ektler iskerligi ústinen baqlaw wazıypasın atqaradı.
Aqır-aqıbetde, kredittıń ayriqsha wazıypası ekonomikanı tártipke salıw esaplanadı. Bunda kredit ushın procent stavkaların siyasiy gruppalastırıw, mámleket tárepinen kepillikler hám jeńillikler beriw sıyaqlı usıllardan paydalanıladı. Kredit bir qatar túrlerde ámelge asıriladı.
Tariyxıy rawajlanıw dawamında kredittıń eki - pul hám tavar formalarınan paydalanıp kelingen. Házirgi waqıtta mámleket ishki aylanbasında pul kreditidan keńlew paydalanıp, ol bank, kommerciya, mámleket, tutınıw hám xalıq aralıq kredit formaların aladı.