9-Tema: Jerge jalģaw hàm elektrokorroziyadan qorģaw

11-Tema: Elektr tàminati sistemalarinda rele qorǵaw
Joba:
1.Rele elektr menen basqarılatuǵın almastırıwshı úskene
2.Relelar ǵárezsiz tómen kúshli signallar arqalı sxemanı basqarıw.
3.Elektr tàminati sistemalarinda rele qorǵaw.
Rele elektr menen basqarılatuǵın almastırıwshı úskene (viklyuchatel). Ol bir yamasa bir neshe basqarıw signalları ushın kirisiw terminalları kompleksinen hám isleytuǵın kontaktli terminallar kompleksinen ibarat. viklyuchatel bir neshe kontakt formalarında qálegen muǵdarda kontaktlarga ıyelewi múmkin, mısalı, kontaktlarni ornatıw, kontaktlarni úziw yamasa olardıń kombinatsiyası.

Rele suwreti
Elektromexanik rele sxeması ádetde tórt jupi ashıq hám bir jup jabıq kontaktlar bolǵan basqarıw katushkasini kórsetip atır

Shań qopqog'i alıp taslanǵan avtomobil usılındaǵı miniatyura relesi

Relelar ǵárezsiz tómen kúshli signallar arqalı sxemanı basqarıw kerek bolǵan yamasa bir neshe sxemalar bir signal arqalı basqarilishi zárúr bolǵan orınlarda isletiledi. Relelar birinshi ret qalalararo telegraf shınjırlarında signal tákirarlagichlari retinde isletilingen, yaǵnıy bir sxemedan basqasına uzatıw arqalı signallar jańalanıp jetip kelgen. Logikalıq operatsiyalardı orınlaw ushın telefon stansiyalarında hám dáslepki kompyuterlerde rele keń qollanılǵan.Relening dástúriy forması kontaktlarni jabıw yamasa ashıw ushın elektromagnittan paydalanadı, lekin relelar isletetuǵın basqa islew principlerıni de jaratılıwman. Mısalı, qattı jaǵday daǵı (solid-state) relelardagi yarım ótkezgishtiń háreketleniwshi bólimlerge tayanmasdan basqarıw qásiyetleri. Rele menen kalibrlangan operatsion ayrıqshalıqlar hám geyde quramalı operatsion katushkalar elektr shınjırlardı artıqsha kúsh yamasa buzılıwlardan qorǵawǵa isletiledi. Zamanagóy elektr energiya sistemalarında bul funksiyalar elege shekem qorǵaw relelari dep atalıwshı cifrlı ásbaplar arqalı orınlanǵan. Latching relelari turaqlı alısıp islewi ushın tek birden-bir basqarıw energiyasınıń pulsini talap etedi. Basqa puls basqarıw terminallarınıń ekinshi kompleksi yamasa keri qutbli impuls ushın qollanıladı, birdey túrdegi qayta impulslar hesh qanday tásir kórsetpese, giltni qayta ornatadı. Magnitlı latching relelari úzilgen quwat rele basqarıp atırǵan shınjırlarǵa tásir etpesligi kerek bolǵanda qosımshalarda paydalı esaplanadı.Elektr sistemalarınıń, elektr stansiyalarınıń elektr apparat hám ásbaplarında, elektr uzatıw liniyalarida, elektr qarıydarlarında normal hám isten shıǵıw, zaqım aliw jaǵdayların ushıratıw múmkin. Isten shıǵıw yamasa zaqım aliw kóp jaǵdaylarda elektr sistemanıń elementlerinde júzimdiń normaınan asıp ketiwi yamasa kernewdiń tómenlewi menen baylanısqan. Normaınan asıp ketken tok úlken muǵdarda ıssılıq ajralıp shıǵıwına alıp keledi. Bunıń nátiyjesinde elektr uzatıw liniyalari hám apparatları qáwipli dárejede qızıwı hám zaqım aliwi múmkin. Kernewdiń normadan tómenlewi elektr qarıydarlardıń normal islewine jol qoymaydı hám parallel islep atirǵan generatorǵa hám energetika sistemasınıń turaqlılıǵınǵa unamsız tasir kórsetedi. Sonıń etip, elektr apparatlarınıń zaqım aliwi energetika sistemasınıń hám elektr qarıydarlariing jumıs rejimine unamsız tásir kórsetedi. Elektr sistemalarınıń shennen tıs jaǵdayları bolsa energetika sistemasın zaqım aliwine yamasa isten shıǵıwına alıp keledi.
Elektr sistemaların hám qarıydarların normal islewleri ushın ziyanlanǵan apparat, elektr liniyalari demde anıqlanilishi, óshiriliwi kerek hám sol arqalı qalǵan elektr qarıydarları hám energetikalıq sistemanı normal islewine sharayat jaratılıwı kerek. Normalsız jaǵdaylar waqtında anıqlanıp, sharalar ko'rilsa qawipsizlik támiyinlenedi. Joqarıda kórsetilgenlerden juwmaq etip sonı búydew múmkin, elektr sistemaları hám elektr qarıydarların zaqım aliw hám normalsız jaǵdaylardan saqlaw ushın onıń elementlerin qorǵawlaytuǵın avtomatikalıq apparat qurıw hám isletiwge elektr sistemalarınıń talabı úlken.Elektr sistemasında barinen burın qorǵaw apparatı etip eriwsheń saqlagichlar qollanılǵan. Quwat hám kernewdi asıwı, elektr sistemaları jalǵanıw sxemalarınıń quramalılasıwı eruvchi saqlagichlarni kóp kemshiliklerin kórinetuǵın etdi hám bunıń áqibetinde jańa qorǵawlaytuǵın apparat jaratıldı. Bul qorǵawlaytuǵın apparat arnawlı avtomat -rele bolıp, onıń járdeminde ámelge asırilatuǵın qorǵaw releli qorǵaw dep ataladı.Eleli qorǵaw elektr avtamatikaniig tiykarǵı túri bolıp, ol qatnasıwisiz házirgi zaman elektr sistemaları normal hám bekkem isley almaydılar. Ol energetika sistemasınıń barlıq elementleriniń jaǵdayların mudami tekserip, qadaǵalaw etip baradı. Energetika sistemasında zaqım aliw bolǵanda qorǵaw onı anıqlaydı hám energetika sistemasınıń ziyanlanǵan bólegin arnawlı úlken júzimge mólsherlengen kúsh uzgichlariga tásir etip óshiredi. Energetika sistemasında normalsız sharayat yamasa jaǵday bolǵanda qorǵaw onı anıqlaydı jáne bul jaǵdaydıń xarakterine qaray, normal sharayattı qayta tiklew ushın kerekli bolǵan ilajların qollaydı yamasa gezekshi shaxsqa xabar beredi.
Sinaw ushin sorawlar:
1.Rele elektr menen basqarılatuǵın almastırıwshı úskene haqqinda tusinik?
2.Relelar ǵárezsiz tómen kúshli signallar arqalı sxemanı basqarıw haqqinda tùsinik?
3.Elektr tàminati sistemalarinda rele qorǵaw haqqinda tùsinik?