A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

tarkibida 
tashkil topgan G 'aznaviylar imperiyasi, Saljuqiylar davlati, 
X o ra zm sh o h la r 
davlati tarixi; Xitoy, qadimgi yahudiylar, franklar, Rim 
im p e riy a si 
va 
H indiston tarixi; 3) Yer kurrasi ham da yetti iqlim 
m a m la k a tla rin in g  
geografik holati. Afsuski, asam ing so'nggi, uchinchi qismi 
saqlanm agan. 
Q o'lyozm a 1318-yili R ashiduddinning shaxsiy kutubxonasi 
talo n -taro j 
qilingan vaqtlarda yo'qolgan bo'lishi m um kin.
178

---

M a z k u r
asar, ayniqsa uning turk va m o 'g 'u l xalqlarining Chingizxonga 
d a r kechgan 
tarixi M ahm ud Koshg'ariy va Alouddin Otam alik Juvayniy 
a s a rla ri, 
E lx o n iy la r k u tu b x o n asid a sa q la n a y o tg a n “ O ltin d a f ta r ” , 
Chingizxon 
va uning ota-bobolari tarixi, shuningdek, turk-m o 'g 'ul xalqlari 
tarix i 
va rivoyatlarini yaxshi b ilgan k ish ila r, P o 'lo d , C h je n -sy a n , 
G 'o z o n x o n
va boshqalam ing og'zaki axborotlari, G 'a rb m am lakatlari, 
X itoy 
va H indiston xalqlari tarixiga oid qism lari o 'sh a vaqtlarda Eronga 
kelib 
qolgan 
fransiyalik ikki katolik rohib, ikki xitoylik olim va kashmirlik 
rohibning 
ishtirokida yozilgan. T o 'p lan g an m a ’lu m otlam i tartibga solish 
ishlarini 
m uallifning yordam chilari A bdulla K oshoniy h am da A hm ad 
Buxoriylar 
bajarganlar.
“Jom e ut-tavorix” asarining ayniqsa tu rk -m o 'g 'u l xalqlari tarixini o 'z 
ichiga olgan qismi M arkaziy Osiyo xalqlari tarixini o'rganishda katta 
ahamiyatga ega. Kitobning O 'rta Osiyo, Eron va Kavkaz orti xalqlarining
X III a sr b o sh larid ag i ijtim o iy -siy o siy h ay o tig a o id q ism la ri ham
benihoyatda qim m atlidir.
Asaming ayrim qismlari K atrm er (1836), E.BIoshe (1911), K.Yan 
(1941), I.N .Berezin (1858-1888) to m o n id an m s, fransuz ham da nem is 
tillariga taijim a qilingan va forscha m atni, so'zboshi bilan chop qilingan. 
U n in g o 'z b e k tilig a q ilin g a n ik k ita ta rjim a s i b o r. U la rd a n b iri 
Shayboniylardan K o'ch k in ch ix o n n in g (1 5 1 0 -1 5 3 0 ) to p sh irig 'i bilan 
M uham m ad Ali ibn D arvish Ali B uxoriy to m o n id a n q ilin g a n va 
muqaddim a va uch jilddan iborat. Bu taijim an ing noyob qo'lyozm asi 
O'zbekiston Respublikasi Fanlar akadem iyasining Abu Rayhon Beruniy 
nom idagi S h arq sh u n o slik in stitu ti fo n d id a 2 -ta rtib raq am i o stid a 
saqlanmoqda. Ikkinchi taijim a esa 1556-yili N iso shahrida Solur bobo 
ibn Qul Ali tom onidan Urganch hokim i Ali S ultonning (1572-yili vafot 
etgan) b u y ru g 'i b ilan bajarilgan b o 'lib , u n in g q o 'ly o z m a nusxasi 
Ashxobodda T urkm aniston F an lar akadem iyasining Til va adabiyot 
institutida saqlanadi.
“Jom e ut-tavorix” asarining to'liq ruscha taijim asi 7 nafar m o 'tab ar 
qo lyozm alar asosida 1946-1960-yillarda S an k t-P eterb u ig d a am alga 
oshirilgan.