A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

7.3.2. «Haft iqlim»
“ Haft iqlim” (“Yetti iqlim”) nomli geografik-biografik asarining ijodkori 
m ashhur adabiyotshunos olim A m ir A hm ad Roziydir. U asli Eronning 
Ray shahridan, badavlat va o'qim ishli xonadondan chiqqan.
A m ir A hm ad Roziy o ‘z asarini 1594-yili tugatgan bo'lib, unda VII 
asrdan to XVI asr oxirigacha yetti iqlim m am lakatlari va shaharlarida 
istiqom at qilgan 1560 nafar yirik shayx, olim , yozuvchi, shoir va davlat 
arboblari haqida qisqa, lekin qim m atli m a’lu m o tlar beradi. M uallif 
o'zigacha b o’lgan davrga tegishli masalarni yoritishda “ S u v ara l-aq o lim ” 
( “ Iqlimning ko'rinishi” ), “ Masolik ul-m am olik” (“ M am lakatlar orasidagi 
m asofaiar”), “Tarixi B anokatiy” kabi asarlarga tayangan, lekin ulardan 
tanqidiy foydalangan, ulam i yangi dalillar va m a’lum otlar bilan boyitgan.
S haharlar va m am lakatlam i tavsif qilganda ulam ing geografik o ‘mi, 
diqqatga sazovor joyi ari, osori atiqalari, xalqi va uning hayoti, m ashg’uloti 
va urf-odatlari, b a’zida aholisining um um iy soni, xo'jaligiga oid qim matli 
m a’lum otlar keltiradi. M asadan, Chingizxon xurujidan aw al Balxda 50 
m ingdan ortiq odam istiqom at qilgan, X V -X V I asrlarda Toshkent 
atrofidagi to g 'la rd a te m ir, firuza, o h ak ko n lari, X o 'ja n d d a firuza, 
Badaxshonda la’l konlari ishlab turgan.
“ Haft iqlim ”da Zahiriddin M uham m ad Bobur va uning avlodi 
davrida 
H indiston va O 'zbekistonning ijtimoiy-siyosiy ahvoli, Sharqiy Turkiston, 
K oshg'am ing XVI asr ikkinchi yarmidagi um um iy ahvoli haqidagi 
zaru r 
m a’lum otlam i uchratish m um kin.
Asarda V II-X V I asrlarda O 'zbekiston va Xurosonda o 'tg an yirik 
olim
va shoirlar haqidagi m a’lum otlar o 'ta m uhim dir. Bular orasida 
“ shoirlar 
podshohi” Rashiduddin Votvot (1088-1 1 8 2 ), “ O lim lar faxri” 
A bulqosim
M ahm ud ibn U m ar Zam axshariy (1074—1144), buxorolik buyuk 
hadis
230

---

olimi Abu A bdulloh M uham m ad ibn Ismoil al-B uxoriy (810—870)lar 
bor.
“ Haft iqlim ” asarining qo'lyozm a nusxalari m um lakatim izda va xorijiy 
m a m la k atlam in g
kutubxonalarida ko‘p, lekin hali to 'liq nashr qilinm agan. 
U ndan tarixchilar yordam chi m anba sifatida foydalanishi m um kin.