A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

K alkutta, 
Bihar kabi qato r yirik shahar va oMkalami borib ko'rdi va ulam ing 
aholisi, 
xalqining u rf-o dati, tarixi, m adaniyati, va nihoyat, osori atiqalari 
haqidagi 
qim m atli m a’lu m otlar to'pladi.
1631 -y il 2 0 - a v g u s td a B alx g a q a y tib k e lg a n d a n k e y in N a d r
M uham m adxon (1 6 0 6 -1 6 4 2 -y iIla ri Balx, 1642—1645-yillari B uxoro 
xoni)ning 
xizm atiga kirdi va to um rining oxirigacha uning kutubxonasida 
kitobdor bo'lib xizm at qildi. M ahm ud ibn Valining qachon vafot etganligi 
m a’lum emas.
M ahm ud ibn Vali fanning juda k o 'p sohalarini, tarix, geografiya, ilmi 
nujum, m a ’danshunoslik, botanika va boshqa sohalam i q am rab olgan 
“ Bahr ul-asror fi m anoqib ul-ah y o r” yoki “ Bahr u l-asro r” nom li o 'ta
qim m atli qom usiy asarini yaratdi. B undan tashqari u q a to r ilmiy va 
badiiy asariar yaratgan b o 'lib , ular bizgacha yetib kelm agan.
1634-1640-yillar orasida yozilgan “ Bahr ul-asror” asari mundarijasida 
ko'rsatilishicha, yetti jilddan iborat bo'lgan. Uning 1 I-V II jildlari jaho n 
tarixiga bag'ishlangan bo'lib, O'zbekiston va u bilan qo'shni m am lakatlam ing 
qadim zam onlardan to 1640-yilgacha kechgan tarixidan bahs yuritadi. 
Asaming birinchi jildi ilmi nujum , geografiya, m a’danshunoslik va botanika 
fanlariga oid m a’lum otlam i o 'z ichiga oladi. Afsuski, bu m uhim va qim m atli 
asaming faqat 1 va VI jildlarigina topilgan, xolos.
Asam ing birinchi jild id a yetti iqlim m am lakatlarining, shuningdek, 
O'zbekistonning o 'rta asrlardagi shahar va viloyatlarining geografik holati, 
xalqi va uning turm ush tarzi haqida qim m atli m a ’lum o tlar keltirilgan.
“ Bahr ul-asro r” ning VI jildi alohida qim m atga ega. U n d a X III-X V II 
asming birinchi yarm ida C h ig 'ato y ulusi, O 'rta Osiyo, M o 'g 'u listo n va 
Shimoliy A fg'oniston tarixi keng va atroflicha yoritilgan.
M ahm ud ibn Vali va uning m azkur asari ilmiy jam oatchilikka 1902- 
yildan beri m a ’lum b o 'lsa-d a, hali ju d a kam o'rganilgan. U n d a n ayrim
p a r c h a la r n in g r u s c h a ta ijim a s i V .V .B a r to ld , B .A .A h m e d o v va 
K.A.Pishulina to m o n id a n e ’lon qilingan.
“ Bahr ul-asro r” asarining olti nafar qo'lyozm asi m avjud. U lam ing
to'rttasi O 'z R FA Sharqshunoslik institutida I jild va VI jild n in g 1—3 
qism lari, ikkitasi esa A ngliya va P o k isto n d a , VI jild n in g 4 qism i 
«qlanm oqda.