A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

5.3. Fors tilidagi manbalar
5.3.1. «Zafarnoma»
M avlono N izom uddin Shom iy yoki m avlono N izom uddin Shanbiy, 
Shanbi G 'o zo n iy asli Tabrizning shim oli-g‘arbiy tarafida, undan ikki 
mil m asofada joylashgan joyda tug'ilgan. Tarixchi “ Z afarnom a” asari 
bilan m ashhur b o ‘lgan. U 1393-yili A m ir T em ur xizmatiga qabul qilingan, 
1404-yilgacha u bilan b o ‘lib, sohibqironning harbiy yurishlarida voqeanavis 
va voiz m ansabida ishtirok qilgan.
1402-yili A m ir T em u r unga o'zining tarixini aniq va sodda tilda yozib 
berishni buyurgan. N izom uddin Shom iy bu asam i 1402— 1404-yiIIar 
orasida yozib tam om lagan. Asar jahongim ing hokim iyat tepasiga kelishi 
(1370 yil.)dan to 1404-yilgacha bo'lgan voqealam i o 'z ichiga oladi. 
“ Z afarnom a” asari haqiqatan ham sodda tilda, ravon uslubda yozilgan, 
daliliy m a’Ium otlarga boy. Lekin, A m ir T em u r hayoti m azkur asarda 
birm uncha, Sharafuddin Aliga nisbatan kam , idealashtirilgan.
Asar O 'zbekiston, Q ozog'iston, Yaqin va O 'rta Sharq mamlakatlarining 
XIV asr II yarmi va XV asr boshlaridagi ijtimoiy-siyosiy tarixini o'rganishda 
m uhim va ishonchli m anbalardan biri hisoblanadi.
N izom uddin Shom iy o 'z asarini yozishda G 'iyosidin Ali Yazdiyning 
“ R o'znom ayi g'azavoti H induston ” , A m ir T em um ing uyg'ur kotiblari 
to m o n id a n y aratilg a n “ T arixi x o n iy ” va bo sh q a saro y d a bitilgan 
kundaliklardan foydalangan.
“ Z afam o m a”yi N izom uddin Shom iyning ikkita tahriri 
m avjud: 
1)
1404-yili A m ir T em u r Ozarbayjon yurishidan qaytganda unga taqdim 
etilgan nusxa. 2) M ironshohning o 'g 'li M irzo Um arga (1404-yil 26- 
m artda A m ir T em u r “ H alokuxon taxti”ni, ya’ni G 'arb iy Eron hamda 
O zarbayjonni in ’om qilgan paytida) taqdim qilingan. U yuqorida qayd 
etib o'tilgan birinchi nusxadan deyarli farq qilmaydi. Asar “Z afarnom a” 
deb ataladi. Unga ayrim uslubiy tuzatishlar kiritilgan va debocha hamda 
M irzo U m arga bag'ishlangan kichik bir ilova (zayl) qo'shilgan. 
Shunga 
qaraganda, N izom uddin Shom iy um rining so'nggi yillarida M irzo Umar 
xizm atida bo'lgan va ona yurti Tabrizda istiqom at qilgan.
“ Z afam om a” ning qo'lyozm a nusxalari A rm aniston, Angliya, 
Fransiya, 
Iroq va Turkiya kutubxonalarida saqlanm oqda. Asam ing tanqidiy 
matni 
F.T auer tom onidan 1937 va 1956-yillari Pragada chop etildi.
1 9 9 6 -y ili N iz o m u d d in S h o m iy “ Z a f a r n o m a ” a s a rin in g Yu. 
Hakimjonov tom onidan amalga oshirilgan forscha taijimasi