A. B. Pardayev, D. B. Urinbaeva, D. A. Islamova. O’zbek terminologiyasi

Qo‘shma termin - ikki va undan ortiq sodda terminlarning 
birikuvidan tuzilgan terminlar. Qo‘shma terminlar ham qo‘shma so‘zlar 
kabi o‘z qatlam so‘zlaridan, boshqa til materiallaridan hamda har ikkala 
manbaning o‘zaro qo‘shilishidan yasaladi. O‘zbek tili materiallari 
asosida yuzaga kelgan qo‘shma terminlar asosan umumiste’moldagi 
tayyor qo‘shma so‘zlarning ilmiy termin yoki nomen sifatida 
terminologik tizimlarga qabul qilinishi mahsulidir. Bunday ikki planda 
qo‘llanuvchi leksik birliklar ko‘proq xalq tili bilan bog‘liq holda 
rivojlangan terminologik sistemalarda tez-tez uchraydi. Shuningdek, o‘z 
tilimiz materiallaridan tuzilgan qo‘shma terminlar ayni ruscha 
terminlarni to‘liq kalkalash jarayonida ham yuzaga keladi
2
. 
Birikma terminlar ko‘proq terminologik xarakterda bo‘ladi va u 
birikma holida bir tushuncha beradi. Unda hokim bo‘lak tushuncha 
mohiyatini bildirib, tobe bo‘lak unig nimaga xosligini belgilaydi yoki 
ma’noni mo‘ljallangan tushuncha hajmigacha toraytirib ifoda etishga 
xizmat qiladi. Masalan, agrar masala birikma terminining ma’no 
mohiyati masala so‘zidan anglashiladi. Uning aniqlovchisi esa uning 
nimaga taalluqligini ko‘rsatib kelgan. 
 
AMALIY MASHG‘ULOTLAR UCHUN TOPSHIRIQLAR 
1-topshiriq. Berilgan sodda terminlarni tub va yasama terminlarga 
ajrating. 
Bola, jiyan, tog‘a, anjir shaftoli, nok behi, pista bodom, mebel, 
go‘sha, eshik, jarima, huquq, jazo, tezlik, massa, misol, zichlik, gul, lola, 
binafsha, xujayra, agrar, qo‘shin, shtab, avtomat, panjara, oqquyruq, 
arslonquyruq, ayiqtovonlar, bo‘tako‘z, itburun, itog‘iz, kiyikpanja, 
1
Quronbekov A. Fors tili leksikologiyasi. - Toshkent, 2009. B.17.
2
Мадвалиев А. Ўзбек терминологияси ва лексикографияси масалалари. – Тошкент, 2017. –Б. 60. 

---

A.B.Pardayev, D.B.Urinbayeva, D.A.Islamova. O’zbek terminologiyasi 
180 
moralquloq, shpal, yog‘och, voris, guvoh, mebelsozlik, duradgorlik, 
yog‘ochsozlik, dalolatchi, jinoyatchi, bildiruv, serjant, nazoratchi.