A. I. Abdirazakov, R. S. Bekjonov neft va gaz qazib olish texnologiyalari

Silindrlar

ANI11AX standarti bo‘yicha uch xil turdagi silindrlar ko‘zda tutiladi: qalindevorli (11.39, a-rasm); yumshoq zichlagichli qalindevorli plunjer uchun(11.39,b-rasm); yupqadevorli (11.39, v-rasm).
Qalindevorli silindrlar o‘rnatiladigan nasoslar RH, shubilan birgalikda quvurli nasoslarda TH ham qo‘llaniladi. RH va TH turidagi nasoslar silindiri ichki yuzasi qattiq kirishli qilib tayyorlanadi, yani metal silindr-plunjer juftligi ishqalanib zichlanadigan qilib tayyorlanadi. TH standarti bo‘yicha nasos silindri tashqi diametri o‘rnatilmaydi, u nasos kompressor quvuri bilan joylashtiriladi. Silindrning ichki diametri chetlanish chegarasi: yuqorisi +0,05 mm, pasti -0,00 mm bo‘ladi. Qalindevorli silindrning devoli qlinligi 6,0-6,5 mm bo‘ladi.
O‘rnatiladigan nasosni ishlatishda silindrining diametri nasos kompressor quvuri ichiga o‘rnatiladigan joyiga to‘siqsix kirishi uchun mumkin qadar kichik bo‘lishi lozim. Bundan kelib chiqib, ANi standartida o‘rnatiladigan nasoslar RW uchun yupqadevorli silindrlar ishlab chiqarish ko‘zda tutilgan. Bunga o‘xshash silindrlarning devori qalinligi 3,0-3,5 mm bo‘ladi. Misol tariqasida, shartli diametri 31,75 mmli nasosning qalindevorli silindri diametri 44,75 mm, yupqadevorli silindri diametri 38,35mm keltirishimiz mumkin. Shuni aytish lozimki, ko‘plab ishlab chiqaruchi firmalar chidamliligi yuqori bo‘lgan materiallarni ishlatish evaziga tashqi diametri yanada kichik bo‘lgan silindrlar ishlab chiqormoqda. Bundan tashqari, yupqadevorli silindrdan ishlangan nasoslar NKQ ni almashtirmasdan kattaroq diametrli nasoslardan foydalanish imkonini beradi.
Oxirgi paytlarda chet ellarda keng tarqalgan tajovuzkor muhitda ishlashida yemirilishga yuqori bardoshli yangi zichlovchi materiallardan tayyorlangan nasoslar ishlab chiqilmoqda. Bunda silindr ichki yuzasiga va plunjer tashqi yuzasiga qo‘yiladigan talablar sezilarli kamayadi va uni tayyorlash sezilarli osonlashadi.
ANI standartida yumshoq zichlagichli plunjerlar uchun qalin devorli silindrlar ishlab chiqish ko‘rib chiqilgan(11.39,b –rasmga qarang). Ularning asosiy farq qiluchi tomoni, silindr ichki diamertining chetlanish chegarasining kattaligidir: yuqorisi +0,16 mm, pasti -0,06 mm. ANi standartida silindr materiali ko‘rsatilmagan.
Har bir ishlbchiqaruchi firma o‘z maqsadidan kelib chiqib matrerial tanlashi mumki. Texnologik mustahkamlangan va qoplangan juda keng materiallar spektori taklif qilinadi. Silindr uzunligi aniq belgilangan va 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 16, 20, 24 fut (1,524 m dan 7,315 m gacha) bo‘ladi.

11.39-rasm. ANI standarti bo‘yicha silindrlar turlari:
a-qalindevorli silindrlar; b-yumshoq zichlagichli plunjer uchun qalindevorli
silindr.

Bundan tashqri ANI standarti bo‘yicha RH (qalindevorli silindrli o‘rnatiladiga nasos) turidagi nasos silindri uchun uzaytiruchi mufta chiqarish ko‘zda tutilgan. Bu plunjerning yurish uzunligini silindr uzunligiga yaqinlashtirish bilan silindrning ishchi yuzasini kattartirish yordamida amalga oshirilgan. Bunda silindrning ichki yuzasi to‘liq bir xil yemiriladi va plunjer silindrda ushlanib qolishi kuzatilmaydi. Uzaytiruchi muftaning diametri silindr diametridan kattaroq bo‘ladi. Shartli diametri 31,75 mm bo‘lgan nasosning uzaytiruchi muftasining diametri 32,5 mm, chetlanish chegarsai yuqorisida +0,3 mm, pastki qismi -0,0 mm.