A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

Ichki aloqalar (TKHTQ 14 prinsipi) 
Ma’lumotlarning ichki aloqalari butun tashkilot bo’ylab sodir bo’ladi. Misol 
uchun, barcha ishchi hodimlar ichki nazorat ma’suliyatlariga jiddiy qaralishi 
lozimligi to’g’risida aniq xabar olishlari darkor. Bu turdagi muloqot davriy 
xabarnomalar, dam olish xonalaridagi posterlar yoki anchagina rasmiy hisoblangan 
yuqori menejmentdan hamda direktorlar orqali amalga oshirilishi mumkin. Ba’zi 
holatlarda ishonchli yoki anonim muloqotlashish uchun muloqotning maxsus 
yo’nalishi zarur bo’ladi, ayniqsa biror ishchi korxonaning faoliyati nimadir 
noto’g’riligini sezgan bo’lsa. Bu odatda “zimdan gap tashuvchilar faoliyati sifatida 
qaraladi” va hisobotlar anonim qolish jarayonini o’z ichiga oladi. Bundan tashqari, 
ish beruvchilar zimdan gap tarqatuvchi ishchilarga qarshi harakatlar olib borishga 

---

174 
ijozat berilmasliklari lozim. Zimdan gap tashuvchilar jarayoni o’z ichiga audit 
qo’mitasiga muhim axloqiy hamda moliyaviy masalalarni olib kelish jarayonini 
olishi lozim. 
Tashqi aloqalar (TKHTQ 15 prinsipi) 
Korxona o’zining tashqi sheriklari: aksiyadorlar, biznes sheriklar, mijozlar 
va nazoratchi bilan ikki tomonlama muloqoti bo’lishi lozim. Menejmentning tashqi 
muloqoti ichki nazorat va korxonaning qiymati hamda madaniyatining muhimligi 
to’g’risida aniq xabar jo’natishi lozim. Korxona shuningdek, tashqi sheriklar ham 
ma’lumot berishlari uchun tegishli mexanizmlarga ega bo’lishi kerak. Misol uchun, 
mizojlar mahsulot sifatida haqida fikr-mulohaza bildirishlari, sotuvchilar esa 
sotilgan tavarlarga to’lanadigan to’lovlar haqida savollar berishlari yoki 
nomunosib ehtimolli hatti-harakatlar to’g’risida shikoyat qilishlari mumkin. Yana 
bir misol sifatida yirik do’kondorlar odatda boshqa ko’plab sotuvchilar bilan 
aloqasi borligini keltirishimiz mumkin. Ushbu do’kondorlarning ko’pchiligi 
bevosita telefon aloqasi o’rnatishadi va shu orqali agar sotuvchilar kompaniyaning 
sotib olish agenti tomonidan noo’rin harakatlar misol uchun, agar boshqa 
buyurtmachi tominidan katta buyurtmalar qo'yilgan bo'lsa, va mazkur sotuvchi 
darhol qaytarish taklifi kabilarni aniqlasa, to’g’ridan to’g’ri kompaniyaning ichki 
audit departamenti bilan yoki boshqa shunga o’xshash partiyalar bilan aloqa 
o’rnatishlari mumkin.