A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

Xavfsizlik Boshqaruvi. Xavfsizlik boshqaruvi o’z ichiga texnologiyalarga 
yetishish imkonini cheklab qo’yuvchi nazorat amallarini oladi. Ushbu nazorat 
amallari o’z ichiga ishchilarning o’zlarining ish majburiyatlari doirasida 
dasturlarga vakolatli foydalanuvchilarni cheklab qo’yuvchi siyosatlarni oladi, 
ishchilar ishlarini o’gartirganda yoki tashkilotni tark etganda dasturgarlaga kirish 
imkoniyatlarini yangilaydi va dasturlarga kirish huquqlarini agar ular o’zgarishsiz 
qolsa davriy ko’rib chiqishni talab qiladi. Texnologiya ustidan bo’ladigan 
xavfsizlik nazorati tashkilotni noo’rin va vakolatsiz kirishlardan himoyalaydi va 
shu orqali ma’lumot va dasturning to’g’riligini ta’minlaydi.
Foydalanuvchilar kirishiga tegishli bo’lgan xavfsizlik boshqaruvidagi 
muhim jihatlar quyidagilarni o’z ichiga oladi: 

Istagan ma’lumotga ega bo’lish imkoniyati faqatgina bilishi lozim 
bo’lgan odamlargagina berilgan; 

Ma’lumotlarni o’zgartirish, moslashtirish yoki o’chirish faqatgina 
ushbu ishlarni amalga oshirish imkoniyatiga ega bo’lgan vakolatli shaxsga 
berilgan; 

Krish uchun ruxsat nazorat tizimi dalillar vositasiga va talab qilingan 
vazifaga vakolatli bo’lgan yoki bo’lmagan foydalanuvchilarni aniqlash va 
tasdiqlash imkoniyatiga ega; 

Xavfsizlik idorasi tizimga qarshi harakatlarni faol holda manitor qilib 
borishi va ma’lumotlar to’g’riligi va ularga kirish imkoniga ma’sul bo’lgan 
shaxslarga davriy hisobotlarni tayyorlashi lozim. 
Foydalanuvchilar kirishini nazorat qilish usullari parollarni, magnetik 
chiziqlarga ega kartalarni (odatda parol bilan birga ishlatiladigan) va jismoniy 
jihatdan shaxsni tasdiqlovchi xujjatlarni (misol uchun, barmoq izi yoki ko’z 
skaneri) talab qilishni o’z ichiga oladi. 

---

172 
Texnologiyani o’zlashtirish, rivojlantirish va qo’llab-quvvatlash. 
Tashkilot texnologiyalarni o’zlashtirish, rivojlantirish va qo’llab-quvvatlash 
ustidan nazorat amallarini tanlashi va shakllantirishi lozim. Ba’zi tashkilotlar 
texnologiyalarini biror uyda shakllantirishlari mumkin, boshqalari esa paketli 
dasturlar yoki kompaniyalarni jalb qilish orqali texnologiyalarni olishadi. Agar 
tashkilot dasturlar paketidan foydalanishni tanlasa, u ushbu paketlarni tanlash va 
joriy qilish siyosatlari bo’lishi lozim. Agar tashkilot o’zining texnologiyasani uyda 
shakllantirishsa va qo’llab quvvatlasa, tashkilot xujjatlashtirish talablari, maqullash 
talablari, o’zgartirish kiritish vakolatlari hamda munosib protokollar va 
o’zgarishlar to’g’ri bo’lgan bo’lmaganligini tekshirish siyosati bo’lishi lozim.